Autorzy z reguły przygotowują wstęp do swoich publikacji na samym końcu procesu pisania książki. Stanowi on zazwyczaj pewną syntezę dokonanej pracy i chociaż ma pełnić funkcję wprowadzenia, z perspektywy autora często bywa formą bilansu początkowego zamysłu z efektem końcowym. Tak jest i w tym przypadku. Kiedy pod koniec 2010 roku rozpoczynaliśmy w Katedrze Socjologii Kultury, przy współpracy ze Stowarzyszeniem Topografie, projekt roboczo zatytułowany Łódź akademicka w biografiach, nasze założenia zostały sformułowane w sposób następujący:Celem projektu jest przeprowadzenie wywiadów narracyjno-biograficznych z emerytowanymi pracownikami naukowymi Uniwersytetu Łódzkie-go (przede wszystkim z profesorami), których tematem będą ich doświad-czenia życiowe związane ze studiami a następnie pracą na UŁ. Chodzi nam o odtworzenie historii społecznej uczelni zapisanej w doświadczeniach ży-ciowych jej świadków i zarazem twórców życia akademickiego. Pokolenie profesorów, dziś w większości osiemdziesięciolatków, to również pierwsze pokolenie studentów w 65-letniej historii uczelni.1 Ich historie życia wpisane w historię UŁ pozwolą odtworzyć początki funkcjonowania Uniwersytetu, ożywić pamięć o pokoleniu pracowników naukowych zakłada-jących uczelnię, opisać, jak funkcjonował Uniwersytet na tle przemian społeczno-politycznych w Polsce. Mamy też nadzieję, że poprzez opowieści biograficzne zachowane zostaną również obrazki z życia uczelni w formie "historyjek rodzajowych", anegdot, które być może historycznie nie są tak znaczące, ale pozwalają odtworzyć społeczny klimat życia akademickiego oraz pokazać historię osób je tworzących jako "zwykłych ludzi". Ważnym zamierzeniem projektu jest odtworzenie opowieści o pierwszym pokoleniu profesorów w perspektywie relacji mistrz-uczeń, aby pokazać wagę pokoleniowej transmisji pasji naukowych i zaznaczyć tym samym, iż intelektualna historia UŁ wybiega niejako poza 65 lat istnienia uczelni, należy ją 1 Pamiętajmy, że tekst ten powstał w 2010 roku -w czasie 65-lecia Uniwersytetu Łódzkiego.http://dx.doi.org/10.18778/8088-285-0 14Opowiedzieć Uniwersytet bowiem poszerzyć o historię pokolenia pierwszych, przedwojennych pracowników nauki, którzy zakładali poszczególne kierunki na UŁ. Poza tym zwrócenie uwagi na relację mistrz-uczeń wydaje się ważne z perspektywy współczesności, kiedy wzór taki jest dużo rzadszy. Tak zaprojektowane badania wpisują się w nurt badań określanych jako historia mówiona, wykorzystywanych w naukach społecznych, zwłaszcza w historii, socjologii czy antropologii kulturowej. Efektem projektu ma być publikacja zawierająca osobiste relacje dotyczące własnej biografii oraz uczelni. Planujemy podzielić publikację na dwie części -w pierwszej przedstawione zostaną opowieści biograficzne, w drugiej cytaty z wywiadów podporządkowa-ne zostaną pojawiającym się w narracjach tematom związanym z życiem uczelni np. "studia", "uczeń-mistrz", "kariera zawodowa", "instytucje", "życie codzienne uczelni", "kontakty z zagranicą" itp. Warunkiem publikacji jakichkolwiek wypowiedzi będzie autoryza...

This paper examines the postwar reconstruction of the Polish academic system. It analyzes a debate that took place in the newly established university in the proletarian city of Łódź. The vision of the shape of the university was a bone of contention between the professors. This resulted in two contentious models of a university: "liberal" and "socialized." Soon, universities were transformed into crucial institutions of the emerging communist state, where national history, ideology, and the future elite were produced and shaped. The social university was transformed into a socialistic university. Analysis of this process of transformation enables me to scrutinize the difficult clashes between the leftist intellectuals and the rising system of power that was not entirely hostile to them. The case of Poland also shows that sovietization did not mean solely a ruthless convergence of Central and Eastern Europe with a universal model most completely implemented in the USSR. Power hitting the ground was redeployed along various local interests, institutional conjunctures, and personal intransigencies. On a more universal level, I present this case in the context of the challenge of modernization and its many respective accommodations.

At that time Poland was in a personal constitutional union with the Russian Empire, created in 1815 by the Congress of Vienna. The Tsars soon reduced Polish autonomy, and eventually Russia de facto annexed the country.

No abstract

I enter a debate about state-socialism elite's reproduction and higher education to propose an implementation of Bourdieu's hysteresis effect. I argue that the intelligentsia and the interwar university shaped biographical paths of academics stronger than the political factors, which are usually brought to the forefront by contemporary researchers. I analyse academic biographies shaped by the socialist university and reconstruct a model academic biography in the post-WWII period, in particular, in Poland. I compare it with biographies of professors from working-class and peasant backgrounds, and arrive at the conclusion that the differences are minor. Those who formed a seemingly perfect new intelligentsia were socialized by the traditional academic habitus. A few who entered the new academic world from working class or peasant backgrounds had to embrace the interwar university ethos in order to justify their own merits in belonging. I propose a model of opposite hysteresis vectors to explain tensions between academia and political field. Keywords Academia. Bourdieu. Eastern Europe. Hysteresis. Poland. The socialist university B[…] the ruse of academic reason, by which the institution leads the teacher to serve it by disposing him to make use of it, ultimately serves a function of social conservation which academic reason cannot recognize.^(Bourdieu and Passeron 1990, p. 125) For over a decade, Pierre Bourdieu's theory has been facing a revival, indicated by the rising number of conferences, debates, and research projects inspired by his intellectual framework (Ollion 2015). Problems of elite reproduction and the education system in