The article aims to show the classification of Polish rural areas in the context of revitalization process. This work shows the research making in Polish rural areas concerning this new, important process. Taking experiences from development of rural regions in European Union self-government created the programs called “Revival of the country” and revitalization. These are the most important and the largest regional enterprises implemented by the rural society and also for rural society. It had favorable influence on the preservation and development of the rural identity and integrity at their full range. Nowadays the revitalization process is very important factor of versatile rural economy development.

StreszczenieW artykule omówiono istotę klastrów i ich znaczenie w rozwoju turystyki w regionie. Klastry sektora turystycznego realizują działania na różnych płaszczyznach, które dla pojedynczego przedsiębiorcy są niemożliwe do zrealizowania. Dzięki współpracy ła-twiej przezwyciężają trudności, co przekłada się na wiele efektów rzeczowych i zwięk-szony ruch turystyczny. Klastry mogą również odegrać znaczącą rolę w aktywizacji społeczności lokalnej i przekształceniu miejscowości w tereny turystyczne oraz zwięk-szeniu konkurencyjności na rynku turystycznym. WprowadzenieW warunkach coraz większej konkurencji międzynarodowej oraz zmniejszonego tempa wzrostu gospodarczego większego znaczenia dla rozwoju przedsiębiorczości nabierają inicjatywy władz lokalnych nakierowane na efektywne wykorzystanie endogenicznych zasobów (Borowiecki, Siuta--Tokarska, 2008, s. 66). Integracja samorządu terytorialnego z przedsiębiorcami (w tym z branży turystycznej) w formie klastrów i konsorcjów pozwala regionom na stworzenie konkurencyjnej oferty, a firmom na lepszą promocję. Koncepcja klasteringu w tym sektorze budzi coraz więk-sze zainteresowanie, co świadczy o rosnącej liczbie powiązań kooperacyjnych skupiających różne podmioty w sposób bezpośredni i pośredni zaangażowane w przygotowanie, oferowanie i realizowanie usług oraz produktów turystycznych. Istota produktu turystycznego, która opiera się na świadczeniu wielu usług przez wyspecjalizowane podmioty, wpływa na współpracę i korzyści bardziej odczuwalne w ramach łańcucha wartości. Choć odchodzi się już od tradycyjnego postrzegania klastrów przez pryzmat geograficznego sąsiedztwa podmiotów tworzących powiąza-nie (łatwość komunikacji, współpraca on-line), to w branży turystycznej aspekty te są kluczowe i przesądzają o możliwościach utworzenia i rozwoju powiązania kooperacyjnego. W turystyce istotnym punktem wyjścia do podjęcia kooperacji podmiotów w celu skumulowania ich potencjału, wykorzystania efektów synergii i skali jest duża atrakcyjność turystyczna, mierzona liczbą

Bogate i różnorodne walory turystyczne województwa świętokrzyskiego stanowią duży atut w rozwoju agroturystyki. Ta forma turystyki alternatywnej jest coraz bardziej rozpowszechnionym rodzajem działalności pozarolniczej w regionie. Celem artykułu jest próba oceny współdziałania stowarzyszeń propagujących turystykę i gospodarstw agroturystycznych w województwie świętokrzyskim. W opracowaniu zaprezentowano różne formy wsparcia dla rolników zajmujących się agroturystyką, które mogą otrzymać ze strony różnorodnych instytucji. Działalność stowarzyszeń agroturystycznych odgrywa istotną rolę w szerzeniu idei turystyki na obszarach wiejskich. Gospodarstwa agroturystyczne województwa świętokrzyskiego chętnie współpracują i często korzystają z różnych form pomocy. Udzielane właścicielom tych gospodarstw wsparcie ma pozytywny wpływ na wzrost konkurencyjności prowadzonych przez nich podmiotów.

Słowa kluczowe gospodarstwa rolne, agroturystyka, obszary wiejskie, Polska południowo-wschodnia StreszczenieJednym z rodzajów działalności gospodarczej na obszarach wiejskich jest agroturystyka, która rozwija się w ścisłym związku z funkcją rolniczą. W artykule oceniono znaczenie agroturystyki jako czynnika aktywizacji wsi i źró-dła uzyskiwania dodatkowych dochodów na obszarach wiejskich Polski południowo--wschodniej. Opracowanie prezentuje wyniki badań ankietowych dotyczących m.in. oceny możliwości podejmowania działalności agroturystycznej oraz dochodów z niej uzyskiwanych. W pracy zawarto również ocenę perspektyw rozwoju agroturystyki na badanym obszarze. Rozwój agroturystyki przynosi rolnikom dodatkowe dochody. Ta forma ich uzyskiwania jest bardzo popularna wśród rolników w wielu krajach, również tych najbardziej rozwiniętych. Przeciętnie agroturystyka w Polsce południowo-wschodniej zapewnia 20-30% dochodów gospodarstw rolnych. Niemal 6% właścicieli badanych gospodarstw określiła wzrost dochodów pod jej wpływem na 40-50%. WprowadzenieTransformacja ustrojowa, rozpoczęta w Polsce w latach 90. XX w., przyniosła duże zmiany w zakresie funkcjonalności wsi oraz uwypukliła wiele niekorzystnych problemów, które dotknęły wieś i rolnictwo (Bański, 2016). Niska produktywność, utrata przez rolnictwo znaczenia jako sektor tworzący miejsca pracy dla mieszkańców wsi oraz ich spadek dochodów przyczyniły się do tego, iż produkcja rolnicza stała się niewystarczającym źródłem utrzymania ludności rolniczej (Jasińska, 2008). W 2014 r. przeciętne roczne dochody netto do dyspozycji w przeliczeniu na osobę w gospodarstwach domowych rolników wynosiły 10 193 zł i były o 60% niższe niż dochody pracowników w innych sektorach gospodarski narodowej, które wynosiły 16 922 zł (GUS, 2015).W rolnictwie Polski południowo-wschodniej przeważa sektor indywidualnych gospodarstw rolnych. Obszar ten, na który składają się województwa lubelskie, małopolskie, podkarpackie

Przestrzeń agroturystyczną w Polsce południowo-wschodniej determinuje wiele czynników o różnym charakterze. Aktualnie coraz większą rolę przypisuje się innowacjom. Są one wskazane dla osiągnięcia konkurencyjności ofert turystycznych na tych obszarach. W pracy dokonano identyfikacji innowacji wprowadzanych przez gospodarstwa agroturystyczne zlokalizowane w czterech województwach wskazanej części kraju: lubelskim, małopolskim, podkarpackim i świętokrzyskim. Głównym celem jest ocena innowacyjności określonych przedsiębiorstw. W analizie uwzględniono opinie na ten temat w ramach wybranej grupy 607 posiadaczy gospodarstw agroturystycznych. Badania ankietowe wykonano w 2016 roku.