This paper presents the results of a multidisciplinary research project carried on during the Covid-19 Pandemic and supported by TÜBİTAK (The Scientific and Technological Research Council of Turkey). The results are gathered from six months of field and office work, as the project was limited with this period. The archaeological site of Letoon in Muğla/Turkey has been chosen as the test area, specifically the triple temples of Leto, Apollo, and Artemis. Photogrammetric reconstruction of the current situation, as well as archaeologically accurate 3D models, have been created and converted into interactive immersive VR content to measure consumer behaviour and experience. These two different types of 3D content are integrated into the VR environment both separately and as a single content with switching from one to the other. After the creation process, the content was experienced by the visitors with different demographic characteristics and a survey was conducted to measure this experience.

Nysa ad Maeandrum kenti antik dönemde Karia Bölgesi’nin önemli kentlerinden birini oluşturmaktaydı. Kent, ünlü coğrafyacı Strabon’un eğitim aldığı kentlerden biri olarak bilinmekte, kütüphane ve gymnasion gibi yapıları da barındırmasıyla da bir eğitim ve kültür kenti olarak ön plana çıkmaktadır. Kuruluşunu Hellenistik Dönem ile birlikte bildiğimiz kentin özellikle Roma İmparatorluk Dönemi’nde mimari açıdan geliştiği anlaşılmaktadır. Kentin belirli bir aristokrat sınıfına sahip olduğu kütüphane ve gerontikon gibi yapıların yapım ve onarımına verilen destekleri belgeleyen yazıtlardan da bilinmektedir. Devam eden kazılar çok sayıda mimari ve heykeltıraşlık buluntusu sunmaktadır. Bunların arasında ele geçen “Uyuyan Eros” kabartmalı bir eser çalışmanın konusunu oluşturmaktadır. Kökeni Hellenistik Dönem’e dayanan motif Nysa örneğinde aslan postu üzerine uzanmaktadır. Heykeltıraşlık geleneği açısından Roma İmparatorluk Dönemi’nin sevilen bir tipini yansıtan eser bunun yanı sıra kentteki kremasyon defin ve urne mezar geleneğini ilk kez belgelemektedir. Çalışmada eserin tanıtılması ve tarihlendirilmesinin yanı sıra işlevi irdelenerek kent tarihi açısından önemine değinilmektedir.

Mimari açıdan etkileyici kalıntılara sahip Nysa ad Maeandrum (Menderes Nysa’sı) kentinde yürütülen arkeolojik kazılar, kent tarihine materyal kültürü açısından birçok bulgu sunmaktadır. Kentte güçlü bir şekilde yaşanan Geç Antikçağın kalıntılarında, çoğunlukla ikincil kontekstlerde ele geçen bulgular aynı zamanda kentin zengin Roma Dönemi’ne de işaret etmektedir. Nysa görkemli Roma Dönemi anıtsal yapılarının yanı sıra vadi üzerine inşa edilmiş üç köprüsü, tüneli, stadionu ile orthogonal planlı cadde-sokak sistemi Roma mimarisi ve mühendisliğinin topografya ile uyumlu kent planlamasının güzel bir örneğini oluşturmaktadır. Kentteki cadde sokak sistemi araştırmalarının ve kent planının doğu-batı doğrultusundaki ana aksını oluşturan Cadde 1 - Plateia çalışmaları, yoğun mimari elemanların yanı sıra çeşitli heykeltıraşlık bulgularını da sunmaktadır. Bu kapsamda bugüne kadar farklı boyutlarda ve materyal, kronolojik, ikonografik çeşitlilikte eserler belgelenebilmiştir. Bunların arasında yer alan biri kadın diğeri ise bir erkeği betimleyen iki heykel, nitelikli işçilikleri ile dikkat çekmektedir. Baş ve ayak kısımları eksik heykellerin yaklaşık 120 cm yüksekliğe sahip oldukları anlaşılabilmektedir. Kadın heykeli, uzun ve gövdesine yapışık khitonunun sol omuzundan sıyrılarak sol göğsünü açık bırakmasıyla Aphrodite’nin Louvre-Napoli tipinin normal insan ölçülerinden küçük bir temsilini oluşturmaktadır. Arketip esere benzerliği duruş ve motif bakımından son derece yakın olup ondan yalnızca her iki omzuna dökülen uzun birer saç tutamıyla ayrılmaktadır. Benzerlerine Pamphylia’dan Side’de bulunmuş Aphrodite heykellerinde rastlanmaktadır. Tanrıça, Side heykelciklerinde başında bir de stephane taşımakta, Nysa Aphrodite’sinin başı eksik olduğundan benzerlikleri daha fazla yorumlanamamaktadır. Yarı giyimli, mantosunu alt gövdesine ve de sol omuzuna sarmış erkek heykelciğinin kimliğini belirlemek ise daha zordur. Normalden küçük ölçülerde yapıldığından bu tür ikonografiyle betimlenebilen resmi kimlikli bir kişi olması mümkün görünmemektedir. Zira, küçük ölçülerde yapılması resmi kimliği olan kişilerin heykellerinin onurlandırma ve yüceltilme amacına ters düşmektedir. Buna karşın tanrısal ve mitolojik karakterlerin betimlemeleri tapınımdan dekorasyona birçok işleve sahip olduklarından farklı ölçülerde yapılabilmişlerdir. Sağ kolunu yüksekçe havaya kaldıran ve olasılıkla bir mızrak veya uzun bir asayı tutan figürün, duruş ve giysisi bakımından ikonografik benzerleri Zeus, Hades, Poseidon ve Askleipos gibi tanrılardır. Ancak hiçbir atribütü olmadığından daha fazlasını önermek mümkün değildir. Stilistik ve teknik işçilikleri nedeniyle heykeller için önerilen tarih MS 2.yüzyılın ilk yarısıdır. İkisi yakın yükseklikte olup her ikisinin arkası öne nazaran daha kabaca şekillendirilmiştir. Bu bağlamda cephesel bir sergilemenin amaçlandığı açıktır. Eserler, Geç Antikçağ’da devşirme yapı malzemesi olarak kullanılmış olduklarından kontekstleri dışında bulunmuş olduklarından bir yapıyla kesin olarak ilişkilendirilemezler. Bununla birlikte, yaklaşık 120 cm yükseklikleri ve arkası kabaca şekillendirilerek ön cepheden izlenmelerinin amaçlandığı anlaşıldığından, nişleri fazla yüksek olmayan bir yapıda belki süslü cephe mimarisiyle bir nymphaeum’da veya kütüphanede yer aldıklarını önermek mümkündür.