No abstract

ÖzetBitki doku kültürlerinden elde edilen ikincil metabolitler, insan sa¤l›¤› aç›s›ndan önemlidirler. Bu nedenle, son on y›lda ikincil metabolitlerin sentezlenmesi ve fermentörlerde üretimi üzerindeki çal›flmalar h›z kazanm›flt›r. ‹kincil metabolitler biyoaktif özellikleri olan bileflenlerdir. Özellikle t›p ve eczac›l›k alanlar›nda kullan›l›rlar. G›da endüstrisinde ise katk› maddesi, fonksiyonel g›da bilefleni veya besin takviyesi aç›s›ndan önemlidirler. ‹kincil metabolitlerin bitkiler taraf›ndan üretilmesi meteorolojik koflullara, co¤rafi konuma ve yetifltirme koflullar›na ba¤l›d›r ve pek çok bitki ancak belirli mevsimlerde yetiflip olgunlaflabilir. Bitki yerine bitki hücrelerinin uygun koflullarda biyoreaktörlerde üretilmesi bitkisel unsurlar›n do¤an›n sundu¤u parametrelerden ba¤›ms›z üretimini sa¤lar. Dolay›s›yla, ikincil metabolitlerin tam bitkiden ba¤›ms›z üretimi piyasaya arzda süreklilik sa¤lar, üretim verimini art›r›r ve ikincil metabolitler belirli spesifikasyonlara sahip endüstriyel ürünler niteli¤ine kavuflur. Bitkilerin totipotensi özelli¤i, bir bitki hücresinden organizman›n üretilebilmesine olanak sa¤lar. Bitki doku kültürleri hayvan dokular›yla karfl›laflt›r›ld›¤›nda totipotensi özelli¤inden dolay› hedef al›nan metabolitler daha çok ve daha h›zl› üretilebilirler. Ancak, bitki doku kültürlerinin ikincil metabolit sentezledi¤i mekanizmalar tamamen bilinmemektedir. ‹kincil metabolit üretimi ile ilgili bilimsel çal›flmalar›n ço¤u laboratuar ölçe¤i ile s›n›rl› kalm›flt›r. Biyoreaktörlerde bitki doku kültürlerinden ikincil metabolit üretimi tar›ma dayal› endüstrinin katma de¤er aç›s›ndan çok önemli bir unsuru olmaya adayd›r. Burada, bu konuda bilimsel çal›flma yapmay› hedefleyenler için bitki doku kültürlerinin geliflim ve ikincil metabolizmalar›n› etkileyen unsurlarla bitki doku hücrelerinde ikincil metabolizmay› etkileyen stres mekanizmalar› ve stres sonucu bitki doku kültürünün u¤rad›¤› de¤iflimler özetlenmifltir. Anahtar kelimeler: Bitki doku kültürü, sekonder metabolit, stres. SECONDARY METABOLITE SYNTHESIS IN PLANT TISSUE CULTURES AbstractSynthesis and manufacture of secondary metabolites have gained popularity due to their importance to human health. Secondary metabolites are known to have bioactive properties, and they are widely used in medical treatments, and thus are important in the pharmaceutical industry. Secondary metabolites are also used as food ingredients, functional food components and food additives. Plant tissue cultures allow manufacture of continuous, standardized production of secondary metabolites independent of seasonal variations, geographic position, atmospheric and soil growth conditions. Secondary metabolite production from plant tissues is faster and with higher yields compared to the animal tissues due to totipotency of plants which allows the plant cell to produce the organism itself. However, secondary metabolite syntheses mechanisms in plant tissue cultures are not well-understood, and in most cases, research on plant tissue cultures is limited to laboratory-scale in ...