uwarunkowania tendencji do przyjmowania roli ofiary i sprawcy przemocy psychicznej w związkach małżeńskich. Med Og Nauk Zdr. 2017; 23(1): 39-44. doi: 10.5604/20834543.1235623 Streszczenie Wprowadzenie i cel pracy. Osobowość w ujęciu Costy i McCrae obejmuje pięć wymiarów: neurotyczność, ekstrawersję, otwartość, ugodowość oraz sumienność. Są to struktury o charakterze sprawczym, które odpowiadają za działania każdego człowieka. Pozwala to przypuszczać, iż determinują również tendencje do przyjmowania roli ofiary i sprawcy przemocy psychicznej w związkach małżeńskich. Przemoc psychiczna jest definiowana jako zachowania zmierzające do uzyskania kontroli i podporządkowania drugiej osoby przez zastraszanie, upokarzanie oraz znieważanie słowne. Celem pracy jest określenie osobowościowych determinantów tendencji do przyjmowania roli ofiary i sprawcy przemocy psychicznej w związkach małżeńskich. Materiał i metody. Próbę badawczą tworzą 334 osoby żyjące w związkach małżeńskich. W badaniach zastosowano Inwentarz Osobowości NEO-FFI w adaptacji Zawadzkiego i Strelau oraz Kwestionariusz do Badania Przemocy Psychicznej w Bliskich Związkach, własnego autorstwa. Wyniki. Cechy osobowości wyjaśniające tendencje do przyjmowania roli ofiary przemocy psychicznej w związku małżeńskim to neurotyczność oraz introwersja. Skłonność do stosowania przemocy psychicznej wobec współmałżonka jest wyjaśniana przez wysoką otwartość, ekstrawersję, neurotyczność, a także obniżony poziom ugodowości. Wnioski. Wykonane analizy wykazały, iż wybrane cechy osobowości są predyktorami tendencji do pełnienia roli ofiary i sprawcy przemocy psychicznej w związkach małżeńskich. Uzyskane rezultaty mają znaczenie poznawcze oraz mogą być wykorzystane do opracowania programów profilaktycznych i pomocowych ukierunkowanych na pracę terapeutyczną z ofiarami oraz sprawcami przemocy psychicznej w związkach małżeńskich. Słowa kluczowecechy osobowości, przemoc psychiczna, związek małżeński WPROWADZENIE Pięcioczynnikowy model osobowości został opracowany na podstawie teorii struktury osobowości Cattella oraz koncepcji osobowości Eysencka. Wyniki wieloletnich badań przeprowadzonych przez Costę i McCrae wskazują, że wyróż-nione pięć wymiarów stanowi optymalną liczbę czynników pozwalającą na klasyfikację, podstawowych i uniwersalnych, dyspozycji, występujących z różnym nasileniem u każdego człowieka. Badacze twierdzą, że czynniki te mają silne podło-że biologiczne i dlatego też są odporne na wpływy środowiska zewnętrznego. Omawiany model osobowości obejmuje następujące wymiary: neurotyczność, ekstrawersję, otwartość na doświadczenia, ugodowość oraz sumienność [1].Neurotyczność odzwierciedla skłonność do doświadczania emocji o negatywnej walencji. Osoby neurotyczne cechuje obniżona zdolność do kontrolowania swoich impulsów i niskie umiejętności radzenia sobie ze stresem. Są nadwrażliwe, skłonne do doświadczania gniewu, depresji, lęku, a także nadmiernie samokrytyczne. Łatwo się zniechęcają oraz załamują w sytuacjach, gdy napotykają na niepowodzenia i trudności. Ujawniają n...