Bu çalışma hakem değerlendirmesinden geçmiş, bir intihal yazılımı ile taranmıştır. İntihal yapılmadığı tespit edilmiştir. This article has gone through a peer review process and scanned via a plagiarism software. No plagiarism has been detected. Mütefekkir 7/13 (2020), 101-128 CEMÂLEDDİN AKSARÂYÎ'NİN FIKHÎ KONULARI ÇÖZÜMLEME METODU: EL-ES'İLE VE'L-ECVİBE KİTABI ÖRNEĞİNDE Öz Aksarâyî olarak bilinen Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Fahreddin er-Râzî (ö.791/1389) aklî ve naklî ilimlere hâkim olan çok yönlü bir âlimdir. Tefsir hadis, fıkıh, ahlak ve tıp gibi birçok ilimde tedriste bulunup Arapça, Türkçe ve Farsça olmak üzere farklı dillerde eserler telif etmiştir. Bunların yanı sıra kadılık ve kazaskerlik gibi çok önemli görevlerde de bulunmuştur. Söz konusu görevleri üstlenmiş olması ise onun büyük bir fakîh olduğunu açıkça göstermektedir. Fıkıh ilminde Hâşiye 'alâ Şerhi Mecma'i'l-bahreyn ve Şerhu Gâyeti'l-kusvâ gibi müstakil sayılabilecek çalışmalarının dışında müşkil âyet ve hadisler kapsamında hazırladığı el-Es'ile ve'l-Ecvibe adlı eserinde de ahkâm ile ilgili âyet ve hadislerin fıkhî çözümlemesine değinmeyi ihmal etmemiştir. Her ne kadar söz konusu kitabın asıl kaleme alınma hedefi genel anlamda müşkil veya çelişkili görünen âyet ve hadislerin çözümü olsa da dolaylı olarak fıkhî bazı konulara da değinmiştir. Bu makalede Aksarâyî'nin hayatı ve ilmi kişiliğiyle ilgili kısa bir bilgiye yer verildikten sonra sözü geçen eserinde değindiği fıkhî çözümlemeler aktarılıp metot açısından değerlendirilecektir.

Bu çalışma hakem değerlendirmesinden geçmiş, bir intihal yazılımı ile taranmıştır. İntihal yapılmadığı tespit edilmiştir. This article has gone through a peer review process and scanned via a plagiarism software. No plagiarism has been detected.

alınan, fakat yanlışlıkla, ilmi yönü de bulunan ancak siyasi bir şahsıyet olan ve 20 yılı aşkın bir sürede Amasya emirliğini yapmış olan Şadgeldi Paşa'ya nispet edilen ed-Dürerü'l-Mensûre adlı eserin tahkik ve incelenmesini kapsamaktadır. Bu risalede müellif, temizlik ve namaz ile ilgili fıkıh âlimleri arasındaki ihtilaflı meseleleri toplayıp değerlendirmekte ve tercihlerde bulunmaktadır. Söz konusu risalenin toplam 7 nüshasını Türkiye'de bulunan farklı yazmalar kütüphanesinden elde ettik, bunlara ilaveten biri Cidde'de diğeri Kahire'de olmak üzere iki nüshanın daha var olduğunu öğrendik; ancak söz konusu iki nüshayı elde edemedik. Ayrıca bir nüshanın daha aynı adla kayıtlı olup aynı müellife yanlışlıkla nispet edildiğinini tespit ettik. Bu makalede ed-Dürerü'l-mensûre adlı risalenin Şadgeldi Paşa'ya nispetindeki hata, risalenin asıl müellifi açıklanmakta, risalenin nüshaları ve bulunduğu yerler hakkında bilgi verilmekte, örnek olarak risalede yer alan bazı garip meselelere de yer verilmekte ve risalenin üç nüshası esas alınarak metni tahkik edilmektedir.

While the Prophet was alive, the Companions had consulted to him personally for the solution of every religious matter and to the Qur'an and Sunnah after his death. On the issues that they could not find information in the two sources mentioned, they have made judgments by making ijtihad. Those who were not at the level to make ijtihad obtained information by consulting to people who were experts in religious matters. The Muslims who came after them continued to follow the same path. Later on, fatwa books were prepared and these works began to be used in the field of qada as well as fatwa. Although the proposal for codification of Islamic law was made by Ibn Mukaffa' (d. 142/759) at a very early period, this proposal was not realized and the act of codification started too late. So much so that the Islamic world has lagged behind the West in legalizationThe codification activities that started in the modern western world after the French Revolution in the nineteenth century also affected the Islamic world, and as a result, the codification activities began to appear in the Islamic world too. These activities, initiated by the Ottoman State, pioneered the codification activity in the Islamic world, and then codification activities continued in other Islamic countries. Laws prepared by the Ottoman State, such as al-Majalla al Ahkam al Adliyyah (The Ottoman Courts Manual) and the Family Law Decree continued to be in force in some other Islamic countries a long time after they were declared abolished in Republic of Turkey. In addition, they affected directly or indirectly the law of Islamic countries such as Afghanistan that were never under Ottoman State’s rule. In this article, the effects of Ottoman law on Afghan law will be discussed in the context of criminal law, family law and law of obligations.

Cemaliyye tarikatını kuran ve farklı alanlarda birçok eser yazmış olan büyük bir mutasavvıftır. Eserlerinden biri de Esraru'l-vudû adlı risalesidir. Bu risalenin Türkiye'deki el yazma eserler kütüphanelerinde yedi nüshasını tespit ettik, aynı zamanda Cemal-i Halvetî'ye nispet edilen ve Esraru'l-vudû adıyla kayda geçmiş olup, gerçekte bu risale ile ilgisi olmayan bazı nüshalarla da karşılaştık ve onlara da burada yer verdik. Cemal-i Halvetî yukarıda zikri geçen bu risalesinde abdesti zahirî ve batınî olarak iki ayırmakta, yıkanması emir olunan her uzvun aslında batınî bir uzvun temizlenmesinin gerekliliğine işaret olduğunu söyleyerek, ikisi arasındaki ilişkileri açıklamaktadır. Ona göre nasıl ki zahirî namaz için belli başlı zahiri uzuvların yıkanması gerekiyorsa, salikin Allah'a ulaşmasından ibaret olan batınî namazın sıhhati için de batınî temizliğin yapılması elzemdir. Biz bu çalışmada risalenin tahkikini yapıp konunun genel değerlendirmesine de yer vereceğiz.