Son yıllarda en fazla tartışılan konulardan birisi olan Ayasofya Camisi, belki de hakkında en fazla kitap ve yazı yazılan ibadethanelerdendir. Zira Türkiye’de muhtelif kütüphanelerde onlarca “Tarihçe-i Ayasofya” adıyla kitap ve risale bulunmaktadır. İstanbul’un fethinden önce kilise olarak hizmet vermiş olan yapı, fetihle birlikte camiye tahvil edilerek 479 yıl kesintisiz cami olarak hizmet vermiş bir vakıf eserdir. Bu çalışmada Mecmua-i Fünun’da Fardis ve Kostantinidi’ye ait iki makaleye yer vererek vakfiye üzerinden Ayasofya meselesi ile ilgili bir değerlendirme yapmaya çalıştık.

Yayın ve Danışma Kurullarındaki isimler ünvan ve soyadına göre alfebetik olarak sıralanmıştır. Dergimize gönderilen yazılar, önce yayın kurulunca incelenir ve uygun bulunanlar, değerlendirilmek üzere alanında çalışması ile tanınmış iki hakeme gönderilir. Hakemlerin isimleri gizli tutulur ve raporlar beş yıl süreyle saklanır. Dergide çıkan yazılar kaynak gösterilerek iktibas edilebilir. Yayınlanan yazı, belge ve fotoğrafların her türlü hukukî mesuliyeti yazarına aittir.

There are some personalities with their names and fames written with golden letters in history. Without doubt these personalities contain prophets, statesmen, philosophers, writers, historians, artists and companions of prophets and saints who influenced the periods of their lifetime with their immense devotion, contemplation, enlightening and jihad. The transfer of spiritually eminent persons' sentiments, thoughts and wisdom to humanity is also very important. The speeches, behaviours, poems and sayings of such spiritually prominent personalities are transferred to humanity by their disciples and followers as much as possible. In Seljukid and Ottoman tradition, statesmen promoted the construction of dervish lodges, to spread out this wisdom to every corner of the geography. This is easily understood when we look at the waqfiyya and the waqf documents in Seljukid and Ottoman periods. Abu'l-Hasan al-Haraqânî is regarded as the seventh ring of gold chain. He was buried in Kars. In this study the lodge of Haraqânî which was explored thanks to some spiritual signs after conquest of Kars and the acts of Sultan Murat III who tried to accomplish the resurgence of the Lodge of Hasan Haraqânî have been examined by using waqfiyya concerning Haraqânî's zawiya. ÖzTarihe isimleri veya şöhretleri altın harflerle yazılan şahsiyetler vardır. Bu şahsiyetler içerisinde şüphesiz peygamberler, devlet adamları, düşünürler, edebiyatçılar, tarihçiler, sanatçılar olduğu gibi, peygamberlerin yol arkadaşlarının önde gelenleri, yaşadıkları dönemlere ve daha sonrası-na damgalarını vuran engin bir ibadet, tefekkür, irşad ve mücadele/mücahede hayatı yaşamış mânâ erleri de bulunmaktadır. Bu şahısların görüşlerinin, duygu ve düşüncelerinin, sahip oldukları mana ilimlerinin bağlılarına ve insanlığa aktarılması da şüphesiz büyük bir öneme haizdir. Bu mana erlerinin konuşmaları, hal ve hareketleri, şiirleri, deyişleri şartlar elverdiğince müridleri ve sevenleri tarafından topluma aktarılmıştır.Selçuklu ve Osmanlı geleneğinde Anadolu'nun manevi mimarları olarak kabul edilen bu kimseler hizmetlerini devam ettirebilmeleri için devlet yöneticileri tarafından tekkeler, hangâhlar inşa edilerek irfan ehlinin görüşlerinin halka ulaştırılması ve coğrafyanın her tarafına yayılması sağlanmıştır. Nitekim Selçuklu ve Osmanlı dönemlerine ait vakfiye ve vakıf belgelerine göz atıl-dığında bu husus açık ve net bir şekilde görülmektedir.Bu çalışmada, Kars'ta medfun altın silsilenin 7. halkası olan ve vefatından sonra da manevi tasarrufu devam ettiğine inanılan Hasan Harakâni'nin tekkesi ile Kars'ın fethinden sonra kaynaklara göre manevi bir takım keşiflerle ortaya çıkarılan tekkenin ve tekkenin yaşatılması için Sultan III. Murat tarafından kurulan vakfı incelenecektir.

Berat, diğer adıyla Arnavut Belgradı, günümüzde Arnavutluk’un en önemli tarihi şehirlerinden birisi olup, tarihi dokusunu belli bir oranda günümüze kadar aktarmış bir Osmanlı beldesidir. Diğer Osmanlı şehirlerinde olduğu gibi Berat’ın da şehirleşmesinde Osmanlı vakıflarının büyük katkısı olmuştur.Çalışmamızda, günümüzde Arnavutluk sınırları dâhilinde bulunan ve belgelerde adı Arnavut Belgradı şeklinde geçen Berat’ta kurulan vakıflara ait vakfiyeler ile vakfiyesine ulaşılamayan vakıf belgeleriincelenerek, Berat’ta kurulan vakıflar ortaya konulmaya çalışılacaktır. Zira Berat, Arnavutluk hudutları dâhilinde en fazla vakıf kurulan şehirlerden birisi olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu sebeple Berat şehrinde kurulan Osmanlı dönemi vakıflarının bir envanterinin çıkarılarak ortaya konulması Balkan ülkeleri çalışmaları kapsamında büyük önem arz etmektedir.

Foundation Records Archive under Directorate General of Foundations, is the most significant archive that includes waqfiya and other waqf records. Besides waqfiyas, there are a lot of registry and documents of transactions, works and issues about waqfs. In brief, these registry documents includes sections of treasury (atik), hurufat, şahsiyet (personage), muhasebe (accounting), berat, hüccet, hülasa, tescil registries and their sub-sections. Treasury (atik) register is one of the most important of these registry documents.In these register collections, called treasury registers, there is detailed information about the names of staff in these pious deeds, the reasons for and procedures of appointment and dismissal due to death or another reason. Especially, the staff in many pious deeds belonging to the grand waqfs are listed under the sub-titles of "pious deeds" or "duties/works".Studies on treasury registers and the transfer of its methodology are of great importance. We think, however, that the academicians and researchers are not interested enough due to the fact that the registers are written in siyakat calligraphy although they include quite significant information in terms of economic history. In our study, treasury registers which are available in the Foundation Registry Archive will be introduced.Key Words: Treasury (Old) Registers, Waqf, siyakat (a style of writing used in treasury documents). Waqf Treasury (Old) Registers and Their Significance in Terms of Waqf Studies ÖzVakıflar Genel Müdürlüğü Vakıf Kayıtlar Arşivi vakıfların ana belgesi konumunda olan vakfiyeler başta olmak üzere bünyesinde sair vakıf belgelerini barındıran en önemli arşivlerden birisidir. Arşivde vakfiye defterleri haricinde vakıflarla ilgili muameleler, yapılan iş ve işlemlere ait çok sayıda defter/belge bulunmaktadır. Kısaca bu fonlara değinecek olursak; vakfiye, hazine (atik) defterleri, hurufat defterleri, şahsiyet defterleri, muhasebe, berat, hüccet, hülasa, tescil defterleri gibi ana fonlar ve bu fonlara ait alt bölümlerden oluşmaktadır. Bu fonların en önemlilerinden birisi de hazine (atik) defterlerdir.Hazine Defterleri olarak adlandırılan bu defter serilerinde, vakıf hayrat eserlerde görev yapan kişilerin adları, atanma sebepleri, ölüm veya başka bir sebeple görevden ayrılış nedenleri ve atama prosedürü detaylı olarak verilmektedir. Özellikle büyük vakıflara ait çok sayıda hayrat eserlerde görev yapan hizmetliler, "hayrat" veya "görevler" alt başlıklarında verilmektedir.İktisadî tarih çalışmaları açısından oldukça önemli veriler içermesine karşılık defterlerin siyakat yazı ile yazılmasından dolayı akademisyenler ve araştırmacılar tarafından yeterli ilginin göste-rilmediğini düşündüğümüz hazîne defterlerinin tanıtılması, metodolojisinin aktarılması büyük önem taşımaktadır. Çalışmamızda Vakıf Kayıtlar Arşivi'nde bulunan Hazîne Defterleri örnekleriyle tanıtılmaya çalışılacaktır.