WIELKOŚĆ W UNIŻENIU -NOWY WZORZEC W HAGIOGRAFII WŁADCY (Żywot Świętego Kazimierza Królewica Polskiego i Książęcia Litewskiego w Wilnie Roku 1606 przez Mateusza Chryzostoma Wołodkiewicza przełożony, oprac. J. Okoń, Warszawa 2016) MICHAŁ GOŁĘBIOWSKI* Edycja Żywotu Świętego Kazimierza Królewica Polskiego i Książęcia Litewskiego Mateusza Chryzostoma Wołodkiewicza, dokonana przez prof. Jana Okonia (Warszawa 2016), jest dziełem istotnym dla badań nad literaturą i kulturą staropolską z co najmniej kilku powodów. Przede wszystkim utwór ten -skądinąd wart odnotowania jako pierwsza spisana w języku polskim hagiografi a królewicza -przez długi czas uchodził za zaginiony. Wydany w Wilnie w 1606 roku, dopiero teraz ukazał się ponownie. Co więcej, omawiane tu wydanie uzupełnione zostało o tekst oryginału i przekładu Vitae Beati Casimiri Confessioris biskupa i legata papieskiego, Zachariasza Ferreriego z 1521 roku, nadto o łacińską wersję Grzegorza Święcickiego z 1604 roku (wraz z przekładem oficjum i mszy ku czci św. Kazimierza), stanowiącą bezpośrednią podstawę dla Wołodkiewicza, oraz o niewielkie dzieło Piotra Skargi z 1610 roku. Znaczącym dodatkiem okazują się ponadto utwory poetyckie, w tym maryjny wiersz przełożony na język polski przez późnorenesansowego poetę, Stanisława Grochowskiego. Tom prof. Okonia dostarcza bowiem nie tylko transkrypcji dzieła Wołodkiewicza wraz z krytycznym komentarzem, ale udostępnia czytelnikowi także wspomniane utwory, tworząc tym samym niezwykle cenny kontekst dla badań nad wczesnonowożytną literaturą o tematyce religijnej. Podtytuł Żywotu brzmi: Przydane są modlitwy nabożne i hymny do św. Kazimierza, a informacja ta dotyczy nie tylko Żywotu, ale również utworów Ferreriego i Święcickiego. Po trzecie -edycja prof. Okonia ukazała się drukiem akurat w 1050-lecie chrztu Polski, co prowokuje do głębszej dyskusji nad kształtem katolicyzmu na ziemiach I Rzeczpospolitej, jak również w kulturze polskiej w ogóle. Wreszcie -Żywot Świętego Kazimierza stanowi ciekawy kontekst dla refl eksji nad rozmaitymi obliczami świętości w tradycji Kościoła rzymskiego, przede wszystkim zaś świętości ludzi świeckich. Temat ten, wciąż zbyt słabo rozpoznany w badaniach nad literaturą staropolską, znajduje w dziele Wołodkiewicza znakomitą podstawę źródłową. W trakcie lektury Żywotu narzuca się dość oczywiste pytanie o tradycje monastyczne i pobożnościowe, które zainspirowały zarówno św. Kazimierza w jego osobistej formacji duchowej, jak i opisujących jego życie hagiografów. Toteż we wstępie prof. Okoń dostrzega mocne wpływy devotionis modernae na budowanie wizerunku Jagiellończyka według Ferreriego 1 . W pewnym stopniu dotyczy to również dzieł Święcickiego i wzorującego się na nim Wołodkiewicza. Przede wszystkim należy zauważyć, że w ramach narracji obu dzieł polski królewicz nie spełnia znanego od średniowiecza wizerunku chrześcijańskiego władcy. Wręcz przeciwnie, przez wzgląd na mocne przywiązanie do idei * Michał Gołębiowski -mgr, doktorant, Wydział Polonistyki UJ.
