No abstract

Viện Hải dương học, Viện Hàn lâm KH & CN Việt Nam, *haidoan-ion@planktonviet.org.vn TÓM TẮT: Vi khuẩn có vai trò quan trọng trong vi lưới thức ăn ở biển và chịu sự chi phối topdown bởi hai nhóm chính virus và động vật nguyên sinh. Tỷ lệ chết của vi khuẩn (TLCVK) do phân giải của virus và sự ăn mồi của động vật nguyên sinh trong vịnh Nha Trang, Khánh Hòa, được đánh giá sử dụng các thí nghiệm nuôi pha loãng. TLCVK có biến động khác nhau theo đặc trưng môi trường của vị trí thu mẫu và theo độ sâu trong cột nước. Tương tự như nhiều nghiên cứu trước, TLCVK do phân giải của virus cao ở khu vực có mật độ cao của vật chủ chính là vi khuẩn như ở tầng mặt và front cửa sông trong vịnh Nha Trang. Tốc độ sinh trưởng của vi khuẩn thấp ở vùng cửa sông Cái và cao hơn ở vùng front cửa sông cũng như trạm Hòn Tầm. Lượng vi khuẩn trong vùng nghiên cứu mất đi chủ yếu bởi sự phân giải của virus (TLCVK biến thiên 1,59-2,05/ngày) hơn là do ăn mồi bởi động vật nguyên sinh (TLCVK biến thiên 0,00-0,36/ngày). Ở trạm cửa sông Cái, TLCVK do ăn mồi của động vật nguyên sinh cao hơn đáng kể so với các trạm khảo sát còn lại (0,36/ngày so với 0,00-0,05/ngày). Từ khóa: Phân giải virus, tỷ lệ chết, vi khuẩn, vịnh Nha Trang. MỞ ĐẦU Thuật ngữ vi lưới thức ăn (microbial loop) được đưa ra từ những năm đầu của thập niên 1980 bởi Azam et al. (1983) [2] và sau đó, các nghiên cứu sâu hơn đã làm rõ vai trò quan trọng của vi khuẩn (VK) trong các chu trình sinh địa hóa như C, N, và P ở các thủy vực [7, 8, 11]. VK có thể phân hủy tất cả các hợp chất hữu cơ và làm tăng hiệu suất sinh thái trong lưới thức ăn ở biển [11]. Trong tháp sinh thái, VK chịu sự chi phối của cơ chế điều hòa top-down [2, 8]. Azam et al. (1983) [2], nhận định rằng sự phân giải của virus và sự ăn mồi của động vật nguyên sinh (ĐVNS) là những tác nhân quan trọng trong TLCVK trong đại dương. Trong các thủy vực biển ven bờ, một số nghiên cứu cho thấy, tốc độ phân giải của virus và tốc độ ăn mồi của ĐVNS đến TLCVK tương tự nhau [7, 18]. Tuy nhiên, nhiều nghiên cứu khác lại cho thấy, TLCVK chủ yếu do sự phân giải của virus [9, 23, 24] hay chủ yếu do ĐVNS [1]. Sự lây nhiễm của virus vào tế bào VK phụ thuộc vào mật độ VK và tính tương thích giữa virus và VK [31]. Trong nhiều trường hợp, virus phân giải một nhóm VK đặc hiệu, giải phóng các chất hữu cơ hòa tan vào môi trường, cung cấp điều kiện dinh dưỡng thuận lợi cho các nhóm VK khác sinh trưởng và do đó virus làm thay đổi độ phong phú cũng như cấu trúc quần xã của VK [3, 20, 28].Ở Việt Nam, những nghiên cứu định lượng các quá trình sinh học (như tốc độ sinh trưởng, tử vong hay ăn mồi) còn rất ít so với thế giới, đặc biệt là việc nghiên cứu về TLCVK do virus và ĐVNS trong hệ sinh thái biển. Nghiên cứu này tính toán TLCVK do sự phân giải của virus và sự ăn mồi của ĐVNS trong vịnh Nha Trang, Khánh Hòa, nhằm là góp phần tăng cường hiểu biết về vi lưới thức ăn ở vùng biển ven bờ Việt Nam. VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨUKhảo sát và thu mẫu tại 3 trạm trong vịnh Nha Trang vào tháng 12/2014, thời điểm cuối mùa khô và giữa thời kỳ gió mùa đông bắc. Các t...