Toplumu oluşturan en küçük birim olan aile, kadın ve erkeğin ortak bir hayat sürmek amacıyla yaptıkları bir antlaşma ile kurulur. Boşanma ise bu kurulan bağın kopması evlilik aktinin son bulmasıdır. Kurana ve sünnete dayanan islam hukuku boşanmada erkeğe yani kocaya büyük yetki vermektedir. Bununla birlikte bu hakkı tamamen erkeğin tekeline de bırakmamıştır. Şer’iyye sicilleri, Osmanlı aile hayatı, sosyal, ekonomi ve kültürel olarak birçok değerli veriler barındırması açısından özellikle tarihçiler açısından birincil kaynaklardır. Araştırma konumuzun ana kaynağını YÖK’te yayınlanan şer’iyye sicilleri transkripsiyonunu içeren tezler oluşturmaktadır. Çalışmamızda belirli bir yüzyıl ya da şehir tercih edilmemiş Osmanlı genelinde kadınların genel geçimsizlik nedenleri dışında boşanma sebepleri sondajlanarak incelenmiştir. Bu sebepler arasında konu başlıkları olarak yer verdiğimiz din sebepli(din hatta mezhep değiştirme, dine küfür) boşanma, sütkardeş olduklarının anlaşılması üzerine boşanma, sağlık sebepli(iktidarsızlık, delilik) boşanma, şartlı boşanma, buluğa erme gerekçeli boşanma, kuma sebepli boşanma yer almaktadır.

HİCRİ 1243 (M. 1827-1828) TARİHLİ İHTİSAP RÜSUMU DEFTERİ VE KAYSERİ ESNAFLARI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME Özlem Muraz BUDAK* Öz XIX. yüzyıl Osmanlı dünyasında bir kentin ekonomik mekanizması hakkında bilgi veren en derli toplu kaynaklardan birisi hiç kuşkusuz ihtisap defterleridir. 1826 yılına kadar mahallinde toplanıp harcanan ihtisap rüsumu, bu tarihten itibaren "Asakir-i Mansure-i Muhammediyye" ordusunun ihtiyaçlarına karşılık olmak üzere merkezi hükümet adına toplanmaya başlanmıştır. H.1243 (M.1827-1828) tarihli Kayseri İhtisap Rüsumu Defteri ihtisaba tabi esnaf grupları ve bunların ihtisap vergilerinin yanı sıra ticarete konu olan mahsul üzerinden alınacak vergi miktarını da belirtmektedir. Bu defter Kayseri'de ekonomik faaliyetlerin sektörel dağılımı ve bunların şehir ekonomisindeki ağırlığı hakkında fikir edinmemizi sağlayacak çok değerli veriler sunmaktadır. Buna göre 1827/28 senesinde Kayseri şehrinde 106 ayrı esnaf grubunda toplam 3303 adet ihtisap vergisi mükellefi yani esnaf bulunmaktadır. Kaza merkezlerindeki esnaf, tüccar, zanaatkâr, ticari mekân, mal ve hizmetlerden alınan ve kentsel bir vergi olan ihtisap rüsumu mükellefi miktarı bize Kayseri'nin o dönemde de zirai üretimden ziyade sanayi ve ticari faaliyetlerin yapıldığı "kent" tanımına uygun bir yerleşim birimi olduğunu göstermektedir.

İçte ve dışta meydana gelen bütün olaylardan anlık haberdar olmak isteyen Sultan II. Abdülhamid’e gönderilen resmî ve özel maruzat ve jurnallerden günümüze ulaşabilenler tarih çalışmaları bağlamında son derece önemli kaynaklardır. Çalışmamızın ana kaynağını oluşturan ve 1891’de bir imam tarafından yazılarak padişaha sunulan maruzat da bu bağlamda değerlendirilerek ele alınmıştır. Dönemin olaylarına resmi perspektifin dışında bireysel bakışın verilmiş olması ve çözüm yollarının önerilmesi ayrıca kıymete haiz olarak değerlendirilmiştir. Bu maruzatta; Cizvit ve Protestanların Adana ve çevresindeki misyonerlik faaliyetleri, bunlarla ilgili duyulan kaygılar, Çerkez muhacirlerinin iskân sırasında karşılaştıkları sorunlar, Ermeni isyanlarında kamu görevlilerinin sorumlulukları, Nusayrî olaylarının altında yatan nedenler, Kolera salgını, kadınların eğitimsizliğinin açtığı sorunlar, Adana valisinin çarpık ilişkileri iddiaları, kamu hizmetindeki suiistimaller gibi dönemin gündemini meydana getiren önemli olaylar yer almakla birlikte padişah ve hükümet bilgilendirilmekle kalınmamış sorunlarla ilgili çözüm önerileri de sunulmuştur.