This study aimed to identify the causal relationships amongst attitude, subjective norms, perceived behavioural control, moral obligation and intention towards cheating by the Theory of Planned Behaviour. The study sample (n = 1,220) consists of senior students at the faculties of Van Yuzuncu Yil University, Turkey. The data were collected with the scales; attitude, subjective norms, perceived behavioural control, moral obligation and intention towards cheating, which were developed by researchers of the study. The data were analysed by the exploratory factor analysis, confirmatory factor analysis and path analysis. It can be concluded that the Theory of Planned Behaviour is capable of explaining the attitude, subjective norms, perceived behavioural control, moral obligation and intention variables towards cheating, and it is confirmed in a good model fit with this study. According to the path analysis results, the attitude towards cheating has a strong and significant effect for cheating intention, and subjective norms and the perceived behavioural control towards cheating have no significant effect for cheating intention.   Keywords: University students, cheating, planned behaviour, path analysis.

Bu araştırmada, üniversite öğrencilerinin kopya çekmeye yönelik eğilimleri çeşitli değişkenler açısından incelenmiştir. Araştırma ilişkisel tarama modelindedir. Örneklem grubu tabakalı ve uygun örnekleme yöntemiyle belirlenmiştir. Örneklem grubu (n =) 1220 kişiden oluşmaktadır. Araştırma verileri Koç ve Memduhoğlu tarafından "kopya çekmeye yönelik eğilim ölçeği" geliştirilerek toplanmıştır. Veriler, açımlayıcı faktör analizi (AFA), betimsel istatistikler ve fark istatistikleri (ANOVA ve t testi) ile analiz edilmiştir. Üniversite öğrencilerinin kopya çekmeye yönelik eğilimlerinin orta düzeyde olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Öğrencilerin kopya çekmeye yönelik eğilim ölçeğinin toplamında, dışsal kaynaklı eğilim ve içsel kaynaklı eğilim boyutunda erkek öğrenciler kadın öğrencilerden daha fazla kopya çekmeye eğilim göstermişlerdir. Öğrencilerden sıklıkla devamsızlık yapanların nadiren devamsızlık yapanlara oranla kopya çekmeye yönelik eğilimlerinin daha yüksek olduğu sonucu elde edilmiştir. Diş hekimliği ile eğitim fakültesi öğrencilerinin kopya çekmeye yönelik eğilimlerinin yüksek düzeyde olduğu ve diğer fakültelerden farklılaştığı belirlenmiştir. İlahiyat ve tıp fakültesi öğrencilerinin kopya çekme eğilimlerinin ise düşük düzeyde olduğu belirlenmiştir. Baba eğitim durumunun öğrencilerin kopya çekmeye yönelik eğilimleri üzerinde önemli bir etkisinin olmadığı anlaşılmıştır. Mezuniyet sonrası mesleki ideali akademisyenlik olan öğrencilerin diğer öğrencilere göre kopya çekmeye yönelik eğilimlerinin daha düşük düzeyde olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Ailede başlayan değer kazanım süreci okul ile devam etmektedir. Okuldaki değer eğitiminin etkili olabilmesi öğrencilerin ve velilerinin değer eğitimi konusunda bilinçli olmasını gerektirmektedir. Sorumluluk değeri kişinin davranışlarının farkında olması ve sonuçlarını üstlenmesidir. Bu çalışmanın temel amacı, ilkokul öğrencilerinin ve bu öğrenci velilerinin sorumluluk değerine ilişkin algılarını ortaya koymaktır. Bu genel amaç doğrultusunda “Sorumluluk denilince ne anlıyorsunuz?”, “Sorumluluk sahibi insanlar hangi özelliklere sahip olur?”, “Kendinizi sorumluluk sahibi olarak görüyor musunuz?” ve “Sorumluluklarınızı yerine getirdiğinizde ve sorumluluklarınızı yerine getirmediğinizde neler hissedersiniz?” sorularına cevap aranmıştır. Araştırmada nitel araştırma desenlerinden olgubilim kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu, 2019-2020 yılı bahar döneminde Bayburt ilindeki bir ilköğretim okulunda ikinci sınıfta öğrenim gören 20 gönüllü öğrenci ve bu 20 öğrencinin velisi gönüllü katılım sağlayarak oluşturmuştur. Verilerin toplanmasında yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Verilerin çözümlenmesinde betimsel analiz tekniği kullanılmıştır. Araştırmanın bulguları değerlendirildiğinde velilerde aileye karşı sorumluluk, vatandaşlık sorumluluğu, topluma karşı sorumluluk ve görev bilinci olmak üzere dört tema tespit edilmiştir. Öğrencilerde sorumluluk algısı aileye karşı sorumluluk, akademik sorumluluk, çevreye karşı sorumluluk ve görev bilinci olmak üzere dört tema olarak tespit edilmiştir.

Bu çalışma, sınıf öğretmenlerinin değerler eğitimi uygulamalarına ilişkin görüşlerini belirlemek amacıyla yapılmıştır. Araştırmanın örneklemini amaçlı örnekleme yöntemi ile seçilmiş Bayburt ilindeki ilkokullarda görev yapan 40 sınıf öğretmeni oluşturmuştur. Araştırmada, nitel araştırma desenlerinden olgubilim kullanılmıştır. Öğretmenlerin değerler eğitimi uygulamalarına yönelik görüşlerini belirlemek amacıyla yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılarak veriler toplanmıştır. Elde edilen veriler betimsel analiz ile çözümlenmiştir. Sınıf öğretmenlerine göre değerler eğitimi bireysel, toplumsal, evrensel, geleneksel olmak üzere dört temada ele alınmıştır. Sınıf öğretmenleri, değerler eğitimi uygulamalarında en çok örnek olay, yaratıcı drama, yaparak-yaşayarak, rol model olma, soru-cevap, beyin fırtınası, canlandırma, anlatımı kullandıklarını belirtmişlerdir. Sınıf öğretmenlerinin değerler eğitimini uygulama aşamasında karşılaştıkları sorunlar, okul-aile iş birliği, aile ve sosyal çevre, kitle iletişim araçları, öğretmen özellikleri, öğretim programları, okul yönetimi, sınıfın fiziki koşulları, öğrenci özellikleri boyutlarında ele alınmıştır. Öğretmenler karşılaşılan sorunların çözümüne öneri olarak aile eğitimleri ile aile bilinçlendirme çalışmalarının olması ve okul-aile-öğretmen iş birliği sağlanması gerektiğini belirtmişlerdir. Sınıf öğretmenlerine göre kazandırılmaya çalışılan değerlerin kalıcılığı aile ve sosyal çevre desteği ile sağlanacağı düşünülmektedir.