InngangurÁ Norðurlöndunum eru alvarlegir brjóstholsáverkar mun oftar af völdum umferðarslysa en vegna hníf-eða skotáverka.1 Ífarandi áverkum á hjarta fylgja oftast lífs-haettulegar blaeðingar og gollurshúsþröng (pericardial tamponade) þar sem dánartíðni getur verið mjög há, eða yfir 90% samkvaemt sumum rannsóknum.1 Nái sjúk-lingur lifandi inn á sjúkrahús eru horfur betri, sérstak-lega ef hjartað slaer og engir aðrir lífshaettulegir áverkar eru til staðar. Í slíkum tilfellum getur komið til greina að framkvaema brjóstholsskurð á bráðamóttöku (emer gency department thoracotomy, EDT) þar sem gollurshús-ið er opnað og létt á gollurshúsþröng. Einnig er haegt að beita beinu hjartahnoði og reyna að stöðva blaeðinguna. 1Bráðir brjóstholsskurðir (emergency thoracotomy) eru í stórum dráttum þrenns konar (myndir 1a-c). Oftast er farið á milli fjórða og fimmta rifs vinstra megin (left anterolateral thoracotomy) (mynd 1b) en einnig kemur til greina að opna bringubeinið endilangt (sternotomy) (mynd 1a) sem oftast er gert með sög. Loks er haegt að opna þvert yfir neðanvert brjóstholið (clamshell opening) (mynd 1c). Síðastnefndi skurðurinn er að mörgu leyti einfaldari en bringubeinsskurður, er fljótlegri og veitir gott aðgengi að líffaerum í neðanverðu brjóstholi. Hann veitir hins vegar síðri aðgang að stóru aeðunum ofar í brjóstholi, samanborið við bringubeinsskurð. Í dag maela margir með "clamshell"-skurði við bráðaaðgerð á brjóstholi vegna áverka, sérstaklega þegar aðgerðin er framkvaemd af öðrum en brjóstholsskurðlaeknum. 2Fjöldi rannsókna hefur sýnt að bráður brjósthols-skurður getur bjargað lífi sjúklinga með ífarandi áverka á brjósthol, en langoftast (>90% tilfella) er um karlmenn að raeða.3 Flestar þessara rannsókna eru frá stórborgum í Bandaríkjunum og Suður-Afríku þar sem Stunguáverkum á hjarta fylgja oftast lífshaettulegar blaeðingar og gollurshúsþröng þar sem dánartíðni er mjög há. Nái sjúklingar lifandi á sjúkrahús eða innan við 15 mínútur eru liðnar frá því að engin lífsmörk hafa fundist getur komið til greina að framkvaema bráðan brjóstholsskurð á bráða-móttöku. Árangur þessara aðgerða er þó umdeildur. Hér er lýst fertugum karlmanni sem hlaut hnífstungu í hjarta sem olli gollurshúsþröng oghjartastoppi. Gerður var brjóstholsskurður á bráðamóttöku og tókst að koma hjartanu í gang með beinu hjartahnoði og loka síðan gatinu á hjartanu. Rúmlega hálfu ári síðar er sjúklingurinn við góða heilsu. Þetta tilfelli sýnir að haegt er að bjarga lífi sjúklinga með lífshaettulega áverka á hjarta með bráðum brjóstholsskurði. ÁgrIptíðni stungu áverka er há.3 Lifun eftir brjóstholsskurð er þó breytileg eftir sjúkrahúsum og var aðeins taep 8% í stórri safnrannsókn á baeði sljóum (blunt injury) og ífar-andi áverkum.4 Í rannsókn frá Stavanger var árangur enn síðri en þar lifði enginn af 10 sjúklingum aðgerðina af. 5Betri árangri hefur þó verið lýst, einkum þegar aðeins er um að raeða stunguáverka á hjarta þar sem allt að þriðjungur sjúklinga lifir aðgerðina.4 Þetta á helst við ef hjartsláttur er til staðar við komu á sjúkrahús og þega...