No abstract

Reliability

Evapotranspirasyon, hidrolojik çevrimde kritik bir rol oynar. Ancak havza ve tarla ölçeğinde miktarının tahmini zordur. Bilim insanları, bu konuyu incelemek amacıyla yaygın erişilebilir ölçülmüş değişkenlere dayanan tahminler sağlayan ampirik denklemler geliştirmişlerdir. Blaney-Criddle, Jensen-Haise, Makkink, Turc, Priestley-Taylor ve Hargreaves-Samani adlı altı ampirik yöntemin performansları, Konya Kapalı Havzası'ndaki beş istasyondan alınan günlük meteorolojik veriler kullanılarak FAO-56 Penman-Monteith yöntemi ile karşılaştırılmış ve tartışılmıştır. Turc, Hargreaves-Samani ve Priestley-Taylor yöntemlerinin FAO-56 Penman-Monteith'e alternatif olarak ön plana çıktığı sonucuna varılmıştır. Ayrıca, sulama sezonu dikkate alındığında Turc, altı yöntemden en iyisi olmuştur. Sadece günlük sıcaklık verisine ihtiyaç duyan Hargreaves-Samani yönteminin bölge özelindeki performansının yadsınamayacak derecede başarılı olduğu vurgulanması gereken bir diğer noktadır.

Dünyada tarım arazilerinin sulama planlamaları, terleme yoluyla bitki su tüketimleri ve buharlaşma miktarlarını göz önünde bulunduran su bütçesi hesaplamalarıyla yapılmaktadır. Bitki kaplı alanlarda meydana gelen söz konusu buharlaşma ve terleme olaylarının toplamı, hidrolojik çevrimin ölçülmesi en zor bileşeni olan evapotranspirasyonu meydana getirmektedir. Evapotranspirasyonun, belli referans bitki örtüleri, su alma ve büyüme koşulları varsayımlarındaki potansiyel değerleri, pek çok araştırmacı tarafından geliştirilen ampirik yöntemler ile tahmin edilebilmektedir. Bunların en başında gelen FAO56 Penman-Monteith (FAO56 PM), güçlü teorik alt yapısı ve tahminlerinin güvenilirliği bakımından, tüm dünyada en yaygın olarak kullanılan referans potansiyel evapotranspirasyon (PET) tahmin yöntemi haline gelmiştir. Güvenilir tahminlerine karşın, FAO56 PM'nin, PET tahminlerinde çok fazla meteorolojik gözlem verisine ihtiyaç duyması ve karmaşık hesaplama adımları, daha az gözlem verisi gerektiren tahmin yöntemlerini kullanmamızı zaruri kılabilmektedir. Bu çalışmada, Konya Kapalı Havzası'nda yer alan ve önemli tarımsal faaliyetler gerçekleştiren Karaman ili potansiyel evapotranspirasyon miktarları FAO56 PM ile günlük, Turc (TC), Makkink (MK), Priestley Taylor (PT), Jensen Haise (JH), Hargreaves Samani (HS), Blaney Criddle (BC), Thornthwaite (TH) gibi FAO56 PM'ye kıyasla daha az ölçülmüş veri ihtiyacı olan ve kullanımı nispeten daha basit yedi farklı ampirik yöntemle ise aylık zaman adımlarında hesaplanmıştır. FAO56 PM günlük tahminlerinin toplanmasıyla elde edilen aylık PET değerleri, diğer PET tahmin yöntemleriyle elde edilen aylık değerlerle karşılaştırılmıştır. Sonuç olarak, çalışmaya dâhil edilen yedi PET tahmin yönteminden, Turc, FAO56 PM ile 0.97'lik korelasyon (R2) ve 16.94 mm'lik (aylık) ortalama hata karelerinin karekökü (RMSE) değerleri ile en uyumlu sonucu vermiştir. Turc metodu uygun bir kalibrasyon yapılması durumunda Karaman ili özelinde önerilebilir bulunmuş ve geri kalan yöntemlerin uygulanabilirliği tartışılmıştır.