No abstract

Sosyal bilgiler dersinde kullanılabilen edebi türlerden biri de çözümlemeli öyküdür. Herhangi bir konu ve kazanımı bilişsel, duyuşsal ve devinişsel yönleri ile öğrencilere öğretmeye yarayan çözümlemeli öykünün; düşünsel, ahlaki ve empatik olmak üzere üç boyutu bulunmaktadır. Derslerin tüm aşamalarında kullanılabilen çözümlemeli öykü aracılığıyla geçmişte yaşamış insanlar ve yaşanmış olaylar daha iyi anlaşılabilir, soyut bilgiler somutlaştırılabilir, gündelik yaşam dersin bir parçası haline getirilebilir. Öğrencilere çoklu bakış açısı, empati, mekânı algılama ve okuduğunu anlama gibi becerilerin yanı sıra adalet, dürüstlük, sevgi, saygı ve vefa gibi değerler de kazandırılabilir. Çözümlemeli öykünün sosyal bilgiler dersinde etkin kullanımı öğretmenlerin ve öğretmen adaylarının bu edebi türe ilişkin bilgi ve becerilerinin düzeyine bağlıdır. Bu araştırmanın amacı sosyal bilgiler öğretmen adaylarının çözümlemeli öyküye ilişkin farkındalıklarını ortaya koymaktır. Nicel metodoloji kapsamında betimsel bir araştırma olarak yürütülen bu araştırmanın çalışma grubunu bir devlet üniversitesinin eğitim fakültesinde öğrenim gören toplam 181 sosyal bilgiler öğretmen adayı oluşturmaktadır. Araştırmada veri toplama aracı olarak açık uçlu sorulardan oluşan anket kullanılmıştır. Araştırmada toplanan veriler içerik analiziyle çözümlenmiştir. Araştırma sonucunda öğretmen adaylarının çözümlemeli öykünün tanımını ve boyutlarını bildikleri tespit edilmiştir. Çözümlemeli öykünün sosyal bilgiler öğretimine katkı sağlayacağını savunan öğretmen adaylarına göre bu faydaların başında öğrenmeyi kolaylaştırma, öğrenmenin kalıcı olması, dersin zevkli hale gelmesi ve soyut bilgilerin somutlaştırılması gelmektedir.

Bilgi okuryazarlığı bireyin bilgi becerileri olarak nitelendirilebilecek bilgi edinme, değerlendirme ve kullanma yetilerini içeren çok yönlü bir okuryazarlık türüdür. Bu noktada etkin vatandaş yetiştirmede önemli bir ilkokul ve ortaokul dersi olan sosyal bilgiler dersinde öğrencilerin bilgi okuryazarlığı becerilerine sahip olması gerekliliği önem kazanmaktadır. Öğrencilerin söz konusu becerileri kazanmasında ise sosyal bilgiler öğretmenlerine önemli görevlerin düştüğü aşikardır. Bu araştırmanın amacı, sosyal bilgiler öğretmenlerinin bilgi okuryazarlığına ilişkin görüşlerini ortaya koymaktır. Araştırmada nitel metodoloji kapsamında olgubilim yöntemi kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu 2019-2020 eğitim öğretim yılında resmî kurumlarda görev yapan toplam 44 sosyal bilgiler öğretmeni oluşturmaktadır. Araştırmada veri toplama aracı olarak araştırmacılar tarafından geliştirilen yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Elde edilen veriler içerik analizi aracılığıyla çözümlenmiştir. Araştırma sonucunda katılımcıların bilgi okuryazarlığı konusunda kuramsal olarak farkındalık sahibi oldukları görülmüştür. Buna ilaveten katılımcılar öğrencilerin bilgi okuryazarlığı açısından yetersiz olduğunu ve bu durumun nedeni olarak da kaynak sıkıntısını ve okulların fiziki şartlarının yetersiz olmasını göstermişler, bilgi okuryazarı bireylerin yetiştirilebilmesi için okul ortamının yeterli donanıma sahip olması gerektiğini vurgulamışlardır. Araştırma bulgularına dayalı olarak öğrencilerin bilgi okuryazarlık düzeylerini inceleyen araştırmaların nicelik ve nitelik bakımından artırılması gerektiği düşünülmektedir. Bilgi okuryazar öğrencilerin yetiştirilmesi için uygun öğrenme ortamlarının sahip olması gereken özelliklerin neler olması gerektiğine ilişkin araştırmalar yapılmalıdır.