Cari Açık, VIX Endeksi ve Baltık Kuru Yük Endeksi Arasındaki İlişki: Türkiye Örneği

Abstract

Çalışmada ceteris paribus küresel ölçekteki göstergelerin Türkiye’nin cari açığı üzerinde bir etkisinin olup olmadığı araştırılmaktadır. Bu kapsamda küresel risk iştahını temsilen VIX endeksi ve küresel taşıma maliyetlerini temsilen baltık kuru yük endeksi (BDI) ile Türkiye’nin cari açığı arasındaki ilişkilerin incelenmesi amaçlanmaktadır. Analizde 1996:02-2023:07 dönemine ait aylık veriler kullanılarak geleneksel ADF ve yapısal kırılmalı Lee Strazicich (2003) birim kök testi aracılığıyla değişkenlerin durağanlık düzeyleri belirlenmiştir. Ardından VAR modeli kapsamında Granger nedensellik testi, etki-tepki fonksiyonları ve varyans ayrıştırması analizleri yapılmıştır. Granger nedensellik testinde VIX endeksinden Türkiye’nin cari açığına doğru, baltık kuru yük endeksinden de VIX endeksine doğru tek yönlü nedensellik ilişkisi bulunmuştur. Etki-tepki fonksiyonlarına bakıldığında VIX endeksine gelecek bir şoka Türkiye’nin cari açığının tepkisinin ve BDI endeksine gelecek bir şoka VIX endeksinin tepkisi önce azalış sonra artış şeklinde olduğu görülmüştür. Son olarak varyans ayrıştırması analizinde Türkiye’nin cari açığındaki toplam değişimin kendisinden sonra en çok VIX endeksi tarafından açıklandığı, VIX endeksindeki değişimin kendisinden sonra en çok BDI tarafından açıklandığı ve BDI endeksindeki değişimin ise kendisinden sonra en çok VIX endeksi tarafından açıklandığı bulgusuna ulaşılmıştır. Bu sonuçlardan hareketle baltık kuru yük endeksinin VIX endeksi üzerinde etkili olduğu, VIX endeksinin de Türkiye’nin cari açığını etkilediği ifade edilebilir. Dolayısıyla küresel taşıma maliyetlerine bağlı olarak küresel ticarette beklenen değişimlerin uluslararası finans piyasalarını da etkilediği söylenebilir. Ayrıca küresel risk iştahında artış yaşandığı dönemlerde politika yapıcıların yabancı yatırımcıları cezbedici politikaları doğru ve zamanında uygulamasıyla Türkiye’ye uluslararası sermaye akımlarının çekilebileceği ve cari açığın finanse edilmesinde ve/veya azaltılmasında önemli bir katkı yaratabileceği ileri sürülebilir.