D. van Delft, Heike Kamerlingh Onnes. Een biografie. De man van het absolute nulpunt

Abstract

Ik zal hem verder niet op de voet volgen maar wil wel enige aandacht schenken aan de onderwijssituatie tijdens de Tweede Wereldoorlog in dit typische grensland waar Duitse invloeden meespeelden. Uit de ook hier weer uitvoerige beschrijvingen die Jansen biedt, blijkt duidelijk dat het onderwijs in Heerlen, om minister Van der Leeuw te citeren, 'fier van vreemde smetten vrij gebleven' is. (174) Bij de behandeling van de naoorlogse ontwikkelingen valt op dat van kerkelijke zijdemet name door bisschop Lemmensbij tijd en wijle een soort achterhoedegevecht is gevoerd tegen verschijnselen als coëducatie. Jansen heeft zich vooral ten doel gesteld de relatie te analyseren tussen het voortgezet onderwijs en zijn maatschappelijke omgeving. (393) Hij is daarin naar mijn mening doorgaans goed geslaagd, maar gaat wel af en toe, zoals men tegenwoordig pleegt te zeggen, wat kort door de bocht. De idealen van een Van der Leeuw te beschrijven als een 'politiek-ideologisch ratjetoe' (261) lijkt mij te ver gaan, zo ook de bewering dat aartsbisschop Alfrink vijf jaar door het land trok om de verzuiling te propageren. (315) Graaf de Marchant et d'Ansembourgoverigens eigenaar van het in 'OZL' gelegen kasteel Amstenradewas geen 'gemachtigde' (194) maar commissaris in de provincie Limburg. Opvallend in een boek dat opmerkelijk vrij is van drukfouten vind ik dat tweemaal de achternaam van een minister van onderwijs, kunsten en wetenschappen fout is gespeld: de controversiële minister uit de jaren 1930 heette Marchant, de huidige bewindsvrouwe heet Van der Hoeven en niet 'Verhoeven'… Een zeer ernstig manco aan dit verder zo goed verzorgde boek acht ik het ontbreken van een register. Juist waar sprake is van zoveel instellingen en personen moet 'terugzoeken' mogelijk zijn, wil men de spreekwoordelijke rode draad niet kwijtraken.