De weerbarstige werkelijkheid van het sterfbed

Abstract

Huisartsen ervaren de begeleiding van stervende patie¨nten en hun naasten als zwaar, maar over het algemeen ook als zeer bevredigend. Enkele redenen van ontevredenheid over de begeleiding zijn: communicatieproblemen met de patie¨nt en/of de familie, ontkenning van de (ernst van) de ziekte door de patie¨nt en/of familie en 'onnodig' overlijden in het ziekenhuis. In dit artikel beschrijven we hoe de ideaalbeelden die huisartsen over sterven en de eigen taakopvatting daarbij kunnen hebben, hen in de weg kunnen staan om de werkelijkheid van de patie¨nt te willen zien zoals die is. Onderkenning van deze innerlijke ideaalbeelden kan de huisarts helpen de werkelijkheid van de patie¨nt als uitgangspunt te nemen en met meer openheid en lichtvoetigheid haar taak in diens stervensproces op te vatten.Keywords huisarts Á palliatieve zorg Á persoon van de hulpverlener Á stervensbegeleiding Á taakopvatting Á terminale zorg Serie palliatieve zorg In 2005 zijn in Huisarts en Wetenschap acht artikelen gepubliceerd over palliatieve zorg. In een reeks van vier artikelen geven we hierop een aanvulling. In dit eerste artikel besteden we aandacht aan de knelpunten in de psychosociale begeleiding van patie¨nten in hun laatste levensfase. De komende drie nummers komen aan de orde: het gebruik van corticosteroı¨den in de palliatieve zorg, de patie¨nt die niet meer kan slikken en radiotherapie in de palliatieve fase. Binnenkort verschijnen alle artikelen samen in boekvorm. InleidingHet begeleiden van mensen in de stervensfase is arbeidsintensief en vraagt een flinke tijdsinvestering, maar huisartsen ervaren deze zorg in veel gevallen als zeer belonend.1,2 Als de huisarts het lijden van de patie¨nt en de naasten kan verlichten en hen kan steunen en bijstaan in deze moeilijke fase, kan dat een enorm gevoel van voldoening geven. In de meeste gevallen zijn huisartsen dan ook tevreden over hun begeleiding van terminale patie¨nten.1,3 Soms loopt het anders: elke huisarts kent ook de ervaring van een sterfbed dat in haar ogen helemaal niet zo mooi verliep. Somatische problemen, zoals niet goed behandelbare pijn of dyspnoe, kunnen redenen zijn dat de huisarts ontevreden terugkijkt op een sterfbed van haar patie¨nt, maar vaker zijn het problemen in de psychosociale aspecten van de begeleiding. Op die laatste richten we ons in dit artikel.Wat maakt dat een huisarts niet tevreden is over een begeleidingsproces? Wanneer ervaart een huisarts de begeleiding van patie¨nten en hun naasten als moeizaam? Wat heeft dit mogelijk te maken met de huisarts zelf?We beschrijven eerst enkele ervaringen van huisartsen en besteden daarna aandacht aan de schaarse literatuurgegevens. Vervolgens staan we stil bij de huisarts zelf: welke ideee¨n en verwachtingen van de huisarts spelen, bewust of onbewust, een rol bij de begeleiding van stervende mensen en in hoeverre belemmeren deze haar in dit