Emergency evacuation models in subway service systems: An application on Izmir (Turkey) subway system

Abstract

GirişKazaların (örneğin; yangın, bomba tehdidi veya toksik gaz yayılması) binalarda (örneğin; tiyatro, sinema, stadyum, alışveriş merkezi veya bir havaalanı terminali) çoğunlukla insan hayatını tehdit edecek kadar ciddi sonuçları olmaktadır. Binaların kapalı alanlar olması sebebiyle mevcut fiziksel kısıtlar ya da bina içinde akışı etkileyen sabit veya hareketli engeller (mobilyalar, turnikeler, kapılar gibi) nedeniyle yayaların tahliyesi oldukça zor ve önemli bir konudur. Eğer binadaki insanlar, bu engeller veya yanlış çıkış seçimi yüzünden binadan zamanında kaçmayı başaramazlarsa, yangın, bomba veya toksik gaz sebebiyle yaralanabilir veya ölebilirler. Aynı zamanda, kalabalığın davranışı (örneğin; aynı anda çıkışa doğru koşuşturma, karışıklık, itişme, çarpışma ve ezilme) yaralanma ve ölümle sonuçlanabilir [1]. Kalabalığın doğru bir şekilde çıkışlara doğru yönlendirilmesi, binayı tahliye edecek en kısa ve uygun yolun belirlenmesi, çıkış işaretlerinin ve uyarıların zamanında ve herkes tarafından anlaşılır şekilde yapılması hayatta kalan insan sayısını belirleyen önemli faktörlerdendir. Bina içindeki insanların bir kısmı binada çalışan ve binanın çıkış yollarını bilen kişilerden oluşabilir. Ancak bir alışveriş merkezi ya da bir havaalanı terminali gibi farklı insanların binayı sınırlı sürelerde ziyaret ettiği durumlarda, bina planlarını veya çıkış yollarını bilmeyen çok sayıda insanın bir acil durumda binayı hızlı bir şekilde terk etmesini sağlamak zor bir süreçtir. Büyük miktarda kalabalığın her gün kullandığı, turnikeler ve merdivenler gibi engellerin yer aldığı kapalı alanlardan olan metro istasyonları, bir acil durumda yolcuların tahliyesinin etkin bir şekilde sağlanması için öncelikli olarak incelenmesi gereken yapılardır. Metro istasyonları daha çok yer altında inşa edildiği için, insanları sağlıklı bir şekilde tahliye edecek sistemi kısıtlamaktadır.Bu çalışmada İzmir'deki metro sistemi için acil durumlarda uygulanabilir, etkin tahliye modellerinin oluşturulması amaçlanmıştır. Bu kapsamda İzmir metrosundan temin edilecek verilerle metro parametrelerinin tahmini yapılmıştır. İzmir Metro sisteminin en kalabalık istasyonlardan biri olan Konak istasyonu seçilmiştir. Metro parametrelerinin analizi sonucunda reel sistem bilgisayar ortamına taşınarak Simulex simülasyon programı yardımıyla metro yapısının davranışı türetilmiştir. Bu davranış türetme operasyonlarında modifikasyonlar yapılarak alternatif uygulanabilir tahliye sistemlerinin bulunması sağlanmıştır. Elde edilecek istatistiklerin analizi ile İzmir metro sistemi için acil durumda uygulanabilecek en iyi tahliye modeli tespit edilmeye çalışılmıştır. Bu çalışma gerçek metro planı, metro ve tren vagonu ölçüleri ve maksimum yolcu sayıları esas alınarak modellendiği ve simüle edildiği için metroda olabilecek en kalabalık durumu yansıtmaktadır. Gerçek veriler kullanılması, Konak metro istasyonunun tahliyesini doğru bir şekilde izlemeye imkan vermesi nedeniyle önemli bilgiler sağlamaktadır.