Het gelijk van Freud … over de oorsprong van abnormaal gedrag

Abstract

Samenvatting De psychodynamische theorie van Freud is grotendeels gebaseerd op gevalsbeschrijvingen van abnormaal menselijk gedrag. Wetenschappelijk gezien zijn de analyses die Freud van deze gevallen maakt onacceptabel, omdat de belangrijkste bouwstenen van zijn theorie niet empirisch getoetst kunnen worden. In e´e´n opzicht had Freud echter gelijk: de oorsprong van abnormaal gedrag ligt veelal in de jeugd. In dit artikel worden factoren besproken die een rol spelen bij het ontstaan van abnormaal gedrag bij kinderen en adolescenten. Verder wordt betoogd dat meer aandacht moet worden besteed aan de vroege detectie van psychische problemen bij kinderen, zodat eerder kan worden geı¨ntervenieerd. De basisschool kan daarbij een belangrijke rol spelen, maar dan moet er wel voor gezorgd worden dat de leerkrachten over meer kennis van zaken beschikken. De theorie van FreudDe psychodynamische theorie van Freud behoort nog steeds tot de meest invloedrijke verklaringsmodellen van abnormaal menselijk gedrag. Aan de hand van een serie intrigerende gevalbeschrijvingen, illustreert Freud de belangrijkste constructen uit zijn theorie en probeert hij uit te leggen waarom deze patie¨nten afwijkend gedrag zijn gaan vertonen. Neem het geval van Kleine Hans, door Freud beschreven als 'de analyse van de fobie van een vijfjarige jongen' (Freud, 1909(Freud, /1953a. Kleine Hans was bang voor paarden, zo bang dat hij daardoor niet meer naar buiten durfde te gaan; een fenomeen dat klinisch psychologen agorafobie noemen. Freuds analyse van dit probleem was glashelder. Er was sprake van een zogenaamd 'oedipaal conflict': Hans wilde seks met zijn moeder en verwachtte daarvoor straf van zijn vader. Hans wordt daardoor bang voor zijn vader, maar dat vindt zijn Ego onacceptabel. De angst voor vader wordt daarom verschoven naar een ander object en zo ontstaat een angst voor paarden. Een andere interessante casus beschrijft het geval van de Rattenman (Freud, 1909(Freud, /1953b). Dit geval gaat over een volwassen jurist, Ernst Langer, in de Engelstalige literatuur Paul Lorentz genaamd. Deze Rattenman had last van het volgende: hij werd voortdurend geplaagd door obsessies over zijn vader die de rattenstraf moest ondergaan. Die rattenstraf hield in dat zijn vader een pan aan zijn achterste gebonden kreeg, waarin vervolgens ratten werden gestopt. Deze vraten zich vervolgens via de anus bij zijn vader naar binnen. Hoe is het mogelijk dat Ernst Langer voortdurend geplaagd werd door deze schokkende gedachten over zijn toch zo geliefde vader? Freuds analyse was opnieuw helder: de obsessies van de Rattenman hadden te maken met vijandige impulsen ten opzichte van vader in verband met seksualiteit. De Heilige GraalDe visie van Freud is grotendeels gebaseerd op casus die stuk voor stuk gaan over abnormaal menselijk gedrag.