Mental Fi̇i̇ller Bağlaminda Şi̇i̇rsel İnşa: Orhan Veli̇ Örneği̇

Abstract

ÖZ: Şiirin inşası, yaratıcısının duyu, duygu ya da düşünce dünyasındaki herhangi bir iç motivasyona dayanır. Bu motivasyonlar arasında duyu dünyasının sınırları modern bilimde ayırt edici niteliklerine göre “görme, tat alma, dokunma, işitme ve koku alma” şeklinde sınıflandırılmıştır. Mental fiiller bu noktada insan psikolojisine dayalı algı, biliş ve duygu durum ifadelerinin dilbilimsel bir göstergesi şeklinde ifade edilebilir. Türk edebiyatının önemli şairlerinden biri olan Orhan Veli, bireyin kendine özel veya tüm ötekilere karşı hissettiklerini herhangi bir kalıp ya da sanatsal bir anlayışın mutlak gerekliliklerine göre inşa edilmesine taraf olmamıştır. Bu yaklaşım, onun aynı zamanda Garip akımının da öncülerinden biri yapmıştır. Çalışmada Orhan Veli’nin, Milli Eğitim Bakanlığı tarafından da onaylanmış yüz temel eserden birisi olan “Bütün Şiirleri” ele alınmıştır. Eserden tespit edilen veriler türlerine göre sınıflandırılarak özelde şairin kendi şiirlerini inşa etmesi konusundaki mental fiillerin işlevselliklerine, genel de ise Türk dilinin konu üzerindeki dil bilimsel hareket alanına atıfta bulunulmuştur. Çalışma sonucunda bazı mental fiillerin konuya ya da kişiye özgü anlamlı birimlerin oluşturulması konusunda geçişgenlik gösterebildiği ve bu ilişkinin diğer söz dizimi elemanları vasıtasıyla kurulduğu anlaşılmıştır. Anahtar Sözcükler: Türk dili, dil bilimi, mental fiiller, Orhan Veli