Misplaaste weldade en griewe van die “Liquorice Allsorts-gesinnetjie”: ’n Regsletterkundige verkenning van Zelda Bezuidenhout se Die waarde van stil bure

Abstract

Die reg-en-letterkunde-vakterrein, in Suid-Afrika nog in ’n ontwikkelende fase, is ’n interdissiplinêre studieveld wat onder andere gemoeid is met die vertolking van regsaspekte in fiksie. Lesers word in staat gestel om krities te besin oor die rol en funksie van die reg in ’n breër konteks, asook om komplekse maatskaplike en regskwessies soos wetteloosheid, diskriminasie en ongeregtigheid binne ’n bepaalde konteks te evalueer. Die sentrale tema in Zelda Bezuidenhout se 2021-roman Die waarde van stil bure is ongeoorloofde stamselnavorsing en ’n stamselbehandeling, wat die konteks stel en die leser uitdaag om self krities te besin oor die etiese, regs- en morele geldigheid van die betrokke karakters se optrede. Stamselnavorsing is ’n nuwe en onverkende onderwerp in die Afrikaanse letterkunde. Fiksie is by uitstek geskik om sosiale bewusmaking van dié onderwerp te bevorder, wat uiteindelik sosiale belangstelling en betrokkenheid by die regulering van nuwe biomediese tegnologie, soos stamselnavorsing en -terapie, genoomnavorsing en genoomkartering, kan motiveer. Aan die hand van die gebeure wat sentreer rondom drie dogters – ’n wit tweeling en hul swart huiswerker se dogter – verken die roman die wetlikheid en etiese regverdigbaarheid van ongeoorloofde stamselnavorsing en -oorplanting, en belig vlugtig ook die onderliggende sosiale milieu van apartheid wat oor die jare heen die dogters se gedrag gevorm het. Die jukstaposisie van apartheid as ’n misdaad teen die mensdom (gemagtig en geïnstitusionaliseer deur wetgewing en godsdiens) en die onwettigheid, dóg morele regverdigbaarheid, van die stamselnavorsing in die roman laat die leser met ’n kragtige boodskap dat dít wat reg en verkeerd is, nie altyd ooglopend ’n duidelike binêre keuse is nie. Net soos alles op die oppervlak goed en gelukkig gelyk het in die “Liquorice Allsorts-gesinnetjie”, was die realiteit die teenoorgestelde.