Öğretmenlerin Dijital Vatandaşlık Kavramına Yönelik Algıları: Nitel Bir Analiz

Abstract

İnternetin insanlar ve toplumlar üzerinde yarattığı etki vatandaşlık kavramını dijital ortama taşımış ve dijital vatandaşlık kavramı ortaya çıkmıştır. Teknoloji kullanım becerilerini de içine alarak dijital ortamda sorumluluk bilinciyle etik ve evrensel kurallar çerçevesinde hareket etmeyi de gerektiren dijital vatandaşlık, alt boyutları ile birlikte incelenmektedir. Bu çalışmada öğretmenlerin dijital vatandaşlık kavramına yönelik algılarının incelenmesi amaçlanmaktadır. Nitel araştırma yöntemlerinden olgubilim deseninin kullanıldığı bu çalışmada lisansüstü eğitim almış veya almakta olan 14 öğretmenden yarı yapılandırılmış görüşme formu aracılığı ile veriler toplanmıştır. Elde edilen veriler içerik analizine tabi tutularak belli temalar altında kodlanmıştır. Araştırma sonucunda öğretmenlerin dijital vatandaşlığın dokuz alt boyutu ile ilgili tanımlarla örtüşür şekilde görüşler belirttikleri anlaşılmaktadır. Araştırma sonuçlarına göre öğretmenler, dijital erişim boyutunda farklı amaçlarla internete erişim sağladıklarını ve dijital ortamları en çok kişisel ve mesleki gelişimleri için kullandıklarını ifade etmektedirler. Öğretmenler, dijital etik ihlalleri konusunda farkındalık sahibidir ve bu konuda önlem almak için çeşitli yöntemlere başvurmaktadır. Dijital hukuk haklarına dikkat eden öğretmenler, özel hayatın gizliliği, ifade özgürlüğü ve siber zorbalık gibi konuların hukukla korunduğunu bilmektedirler. Araştırmanın bir başka sonucu ise öğretmenlerin dijital iletişim içerisinde aktif şekilde bulunduklarıdır. Sosyal medya uygulamaları, yazışma uygulamaları, video konferans uygulamaları ve e-posta yoluyla iletişim kuran öğretmenler, dijital dünyada etkin bir şekilde yer almaktadır. Dijital ortamlarda alışveriş yapmayı tercih eden öğretmenler, dijital güvenlik konusunda da bilinçlidirler. Öğretmenler dijital ortamlarda sorumluluk bilinci ile hareket ettiklerini, başkalarının haklarına saygılı olunmasının önemini ve başkalarının haklarına saygılı olunmaması durumunda hissettikleri rahatsızlıkları vurgulamışlardır. Ayrıca katılımcı öğretmenlere göre özellikle dijital okuryazarlık, dijital etik ve dijital sağlık konularında öğrenci ve öğretmenlere yönelik eğitime ihtiyaç vardır.