Principles to be Used in Selecting Examples in School Dictionary

Abstract

Okul sözlükleri hazırlanırken dikkat edilmesi gereken hususlardan biri sözlük kullanıcısına sözcüğün anlamını öğrenmesi açısından kolaylık sağlayacak olan örnek cümlelerin başka bir ifadeyle tanıklamaların seçimidir. Bundan yola çıkılarak bu araştırmada, Türkçe ders kitaplarıyla okul sözlüklerini karşılaştırarak örnek cümle açısından sözlüklerin ihtiyacı karşılama durumunu açığa çıkarmak ve örnek cümle seçiminde dikkat edilmesi gereken ölçütler ışığında sözlükleri incelemek amaçlanmıştır. Okul sözlüklerinin seçiminde ilkokul seviyesine uygun olmasına ve sözlükteki madde başlarının örnek cümlelere yer vermesine dikkat edilmiştir. Bu ölçütler nazarında üçü resimli olmak üzere altı Türkçe okul sözlüğü araştırma kapsamına alınmış ve doküman incelemesi tekniğiyle incelenmiştir. Okul sözlüklerindeki örnek cümleler ilkokul Türkçe ders kitaplarındaki sözcüklerle karşılaştırılmış ve örnek cümleler alanyazın taraması sonucu oluşturulan ölçütlere göre değerlendirilmiştir. Sözlüklerde genel olarak gerçekçi, inandırıcı, seviyeye uygun ve anlam ayırıcı nitelikte cümleler olduğu görülmüştür. Ancak sözlükler kapsamlı olmadığı için öğrencinin ihtiyacını tam olarak karşılayamamaktadır. Bunun dışında yazım noktalama hatalarına da rastlanmaktadır. Ayrıca “Örnekler özgün metinlere mi dayanmalı yoksa sözlük bilimci tarafından mı geliştirilmeli?” sorusu da tartışmaya açılmıştır.

Türkçe, İngi̇li̇zce, Almanca Ve Fransizca Okul Sözlükleri̇ni̇n Karşilaştirmali Anali̇zi̇

“…Kelimenin sesletim bilgisinin olmasına yönelik ölçüte Türkçe ve Fransızca sözlükte yer verilmediği, Almanca ve İngilizce sözlükte yer aldığı görülmüştür. Son olarak okul sözlüğünde kullanılan kelimenin türünün belirtilmesi ile ilgili ölçüte dört sözlüğünde yer verdiği saptanmıştır Serin (2022),. okul sözlüklerinde tanımı verilen kelimenin cümle içinde kullanılması ve örnek cümlenin farklı bir yazı stili ile (örneğin incelediği sözlüklerin bazılarında italik olarak kullanıldığı) verilmesi, tanım cümlesi ile aynı yazıda olması, tanım cümlesi ile karışabileceğini, örnek cümle seçiminde çok titiz davranılması gerektiğini ve kelime anlamının daha kolay öğrenilmesine zemin hazırladığını ifade etmektedir (2022, s. 68).Güzel ve Karadağ (2010), tanımı yapılan kelimenin, örnek cümleler ile desteklenmesi ve öğrencinin dikkatini çekecek bir mahiyette olması gerektiğini belirtmektedir.…”