Ramy w prasowych przekazach o zdrowiu w kontekście ich (nie)etyczności

Abstract

Współczesne media, zarówno tradycyjne, jak i elektroniczne, obszernie podejmują kwestie zdrowia psychosomatycznego, a także starają się uwypuklić zdrowotne aspekty zagadnień, które mogą, ale nie muszą, być łączone z psychofizycznym dobrostanem. Zdrowie bowiem stało się bardzo atrakcyjnym tematem rozważań. Sposób przedstawiania kwestii zdrowia i choroby ma znaczenie zarówno dla twórców, jak i użytkowników mediów. Ci pierwsi często starają się wpływać na ukształtowanie u odbiorców prozdrowotnych postaw lub zachęcić ich do określonych wyborów konsumpcyjnych, a ci drudzy traktują przekazy o zdrowiu jako źródło podręcznej wiedzy i podpowiedzi dotyczących stylu życia. Naczelną wartością nadawców (dziennikarzy, reklamodawców, edukatorów itp.) jest skuteczność ich oddziaływań, dlatego zdarza się, że przekazy, które kierują do odbiorców zagrażają ich dobrostanowi (np. wzmagają lęk i skłonność do wycofywania się). W tekście przedstawione zostały wyniki badań naukowych, których celem było zidentyfikowanie sposobów ujmowania zdrowia w wybranych polskich mediach drukowanych (ram przekazu) w kontekście ich etyczności, rozumianej jako respektowanie praw odbiorców, umożliwianie im podejmowania przemyślanych i autonomicznych decyzji itp. W zgromadzonym materiale prasowym użyto 14 ram, przy czym najczęściej występowały trzy spośród nich: biomedyczna, indywidualnej odpowiedzialności oraz sprawczości, co znajduje potwierdzenie w wynikach badań innych autorów, a co zinterpretować można jako stałe, ogólnoświatowe, tendencje mediów do sposobów prezentowania kwestii zdrowia. Dwie pierwsze ramy określić można jako ambiwalentne pod względem etycznym. Zagadnienia zdrowia warto by czasami ramować w sposób alternatywny lub ujmować w kontr-ramach, np. w ramie aktywizmu pacjenckiego czy ramie odpowiedzialności społecznej, po to, aby jednocześnie działać skutecznie (np. przez zachęcenie odbiorców do poznawczego przetwarzania treści) i etycznie.