Prezydenci Republiki Włoskiej wypracowali przez lata konkretny model sprawowania urzędu głowy państwa, który opiera się na neutralności, rozwadze i jak najmniejszej ingerencji w pracę parlamentu i Rady Ministrów. Prezydentura Giorgio Napolitana pokazała jednak, że można wykorzystać kompetencje głowy państwa w sposób znacznie wzmacniający jej autorytet w systemie organów państwowych. Chociaż w okresie poważnego kryzysu ekonomicznego Włochy potrzebowały doświadczonego mediatora w Pałacu Kwirynalskim, działania Napolitana były często krytykowane ze względu na jego bezkompromisowość. Pomimo to Napolitano jako pierwszy prezydent w historii Włoch został wybrany na urząd głowy państwa ponownie, głównie z uwagi na kryzys wewnątrz parlamentu, który uniemożliwiał kompromis w kwestii wyboru innej osoby na to stanowisko. Jego następca-prof. Sergio Mattarella, jest jednak dowodem na chęć powrotu do tradycyjnego sposobu pełnienia obowiązków głowy państwa, wolnego od kontrowersyjnych działań i stanowczych decyzji.