Stanowisko archeologiczne Tel Moẓa w Judzie. Charakterystyka kompleksu świątynnego z okresu Pierwszej Świątyni

Abstract

Artykuł przedstawia najnowsze ustalenia w kwestii interpretacji pozostałości kompleksu świątynnego w Tel Moẓa położonego zaledwie kilka kilometrów od starożytnej Jerozolimy. Ustalenia te zostały oparte przede wszystkim na analizie danych archeologicznych zebranych w trakcie prac wykopaliskowych w sezonach 1993, 2012 oraz 2021. Obiekt ten jest jedynym odkrytym do tej pory tak dużym kompleksem świątynnym (poza znacznie mniejszą świątynią w Arad) istniejącym w Judzie w epoce żelaza w okresie Pierwszej Świątyni. Jego odkrycie ma kluczowe znaczenie dla zrozumienia procesu przemian praktyk kultowych oraz kształtowania się tradycji religijnych Izraela i Judy. Świątynia w Tel Moẓa zbudowana została według planu charakterystycznego dla tego typu obiektów wznoszonych na obszarze Lewantu, odpowiada także biblijnemu opisowi Świątyni Salomona. Początkowo zapewne były tutaj czczone jakieś bóstwa kananejskie, a w VIII w. przed Chr. mógł się tu pojawić także kult Jahwe. Miejsce to było użytkowane jeszcze w okresie perskim.