The Evolution of Saudi Balancing Policy to Iran

Abstract

Kurulduğu günden beri rejim güvenliğini ve toprak bütünlüğünü sağlamak için dışarıdan hamilere dayanmayı geleneksel dış ve güvenlik politikası olarak benimseyen Suudi Arabistan, 2015 sonrası dönemde yaşanan bazı gelişmeler nedeniyle yeni güvenlik arayışlarına girmiştir. Çünkü bu dönemde Orta Doğu bölgesinde oluşan güç ve güvenlik boşlukları ve İran liderliğinde yükselen Şiilik, Suudi vatandaşı Şiilere cesaret aşılamış ve Şiilerin rejim karşıtı siyasal aktivizmlerine önemli bir destek sağlamıştır. 2015 sonrası ABD’nin Suudi rejim güvenliği ve toprak bütünlüğüne yönelik garantilerinin azalması, Suudi liderliğinde oluşturulan “Sünni Konsensüsü”nün Yemen ve Suriye krizlerinde etkisiz kalması, Rusya ve Çin’in İran’la derinleşen ilişkileri Riyad yönetimini dâhili dengeleme politikasına yönlendirmiştir. Bu süreçte Riyad yönetimi içeride ve dışarıda sürdürdüğü Şii karşıtı sertlik yanlısı mezhepsel politikayla içeride rejime muhalif olan Sünni İslamcı kanadın rejimle kenetlenmesini sağlamaya çalışmıştır. Bu politika aynı zamanda Suudi-İsrail yakınlaşmasına Suudi kamuoyunda meşruiyet kazandırmak için de kullanılmıştır.

Fiyat Arttırma ve Negatif Dengeleme Stratejileri Ekseninde Çin’in Körfez ve Suudi Arabistan Siyaseti

“…2019 yılında Çin'in doğal gaz ithalatını en fazla gerçekleştirdiği ülke Katar iken (84 milyar metre küp), 2022 yılında Çin BAE, Umman ve Kuveyt'ten petrol ithalat rakamlarını arttırmıştır. Son veriler Suudi Arabistan'ın bugün Çin'in en büyük petrol tedarikçisi konumunda olduğunu ortaya koymaktadır (Acar, 2022a;2022b).…”

“…Bu doktrinle ABD, İran ve Suudi Arabistan'a silah satışını arttırmıştır. Bu doktrin gereği ayrıca İran ve Suudi Arabistan bölgesel tehditler söz konusu olduğunda ABD'ye danışmadan herhangi bir girişimde bulunmayacaklardı (Pollack, 2002;Lacroix, 2011;Anderson, 2014;Acar, 2022a;2022b). 1979 yılındaki İran Devrimiyle birlikte Suudi Arabistan'ın hem bölgesel hem de rejim güvenliğine yönelik tehdit algısı artmıştır.…”

“…Suudi Arabistan, 2005 yılında ABD'nin, Yemende bulunduğunu belirttiği El-Kaide mensuplarına yönelik gerçekleştirdiği operasyonlara topraklarını ABD kullanımına açarak destek vermiştir. 2007 yılında Suudi rejimine karşı aralarında generaller ve albaylar gibi üst düzey askeri figürlerin yer aldığı kişilerce düzenlenen darbe girişimi ise krallığın son zamanlarda rejim bekasının maruz kaldığı en ciddi meydan okumalardan biri olmuştur (Ottowa, 2009;Acar, 2022a;2022b). Bu gelişme Suudi rejimi açısından, ABD ile müttefiklik ilişkilerinin rejim bekası için taşıdığı önemi ortaya koymuştur.…”

“…Bu stratejilerin temel hedefi ise bölgede özellikle 2011 süreciyle birlikte oluşan güç ve güvenlik vakumlarının İran tarafından doldurulmasının Suudi Arabistan açısından ortaya çıkardığı güvenlik risklerini engellemektir. Söz konusu tehditler İran-bağlantılı olduğu için Suudi Arabistan'ın dış ve güvenlik politikalarının merkezinde İran'ın sınırlandırılması ve çevrelenmesi yer almaktadır (Acar, 2022b). 2011 süreci özellikle Suudi Arabistan'ı güvenlik alanına daha fazla yatırım yapmaya sevk etmiştir.…”

“…İran'ın Yemen, Suriye ve Irak üzerinden bölgedeki etki alanını arttırma çabaları karşısında ABD'nin sessizliğini ve eylemsizliğini koruması ise Riyad'ın ABD'ye yönelik söz konusu kaygısını daha fazla derinleştirmiştir. İran'ın ŞİÖ'ye dâhil edilmesi, İran-Çin arasında güvenlik ilişkilerinde kaydedilen ilerleme ve Rusya'nın Suriye olayı üzerinden İran ile ilişkilerini geliştirmesi Riyad'ı hem ABD hem de Çin ve Rusya ile ikili ilişkilerini gözden geçirmeye sevk etmiştir (Bakxter & Simpson, 2015;Acar, 2022a;2022b). 2017-2021 yılları arasında Donald Trump liderliğindeki ABD'nin, İran nükleer anlaşmasından geri çekilmesi ve İran'a yönelik yeni yaptırımları uygulamasıyla ABD-Suudi ilişkileri hattında bir iyileşme yakalanmıştır.…”