Quo Vadis Turcjo -koniec europejskiego kierunku w polityce zagranicznej Turcji?
WprowadzenieGłównym celem artykułu jest analiza ewolucji europejskiego kierunku w polityce zagranicznej Turcji w sytuacji zmieniającego się jej otoczenia międzynarodowego. Charyzmatyczny przywódca Republiki Tureckiej Kemal Pasza Atatürk, ustalając fundamenty polityczne i społeczne funkcjonowania młodego państwa w 1923 r. wyraźnie wskazał na westernizację, jako główny priorytet rozwoju Turcji. Westernizację należy rozumieć jako modernizację kraju realizowaną w oparciu o rozwiniętą i pogłębioną współpracę z państwami europejskimi (Gonlübol, 1971, s. 13). To właśnie wdrażanie rozwiązań wprowadzających zasady demokracji i sekularyzacji, bazujących na wzorcach europejskich miało zagwarantować młodej republice konwersję w silne, laickie i narodowe państwo powstałe na gruzach Imperium Otomańskiego. Młoda Turcja odrzuciła zatem islamską spuściznę Otomanów, kojarzoną z despotyzmem i zacofaniem na rzecz systematycznego wdrażania zachodnich wartości. Były to zmiany społeczne i polityczne o charakterze rewolucyjnym, które rzutowały na kształtowanie polityki zagranicznej Turcji aż do końca XX wieku. W konsekwencji Turcja zacieśniała swoje stosunki z państwami europejskimi, natomiast ograniczała relacje z państwami sąsia-dującymi na wschodzie. Ankara chciała w ten sposób pokazać, że "zrywa" ze swoją bliskowschodnią tożsamością i staje się państwem w pełni europejskim. Politycy tureccy postrzegali swoich wschodnich sąsiadów za państwa gorszej kategorii, zacofanych gospodarczo, niestabilnych politycznie i niegodnych zaufania. Ankara oskarżała społeczeństwa arabskie o zdradę i zadanie "ciosu w plecy" Imperium Otomańskiemu w czasie pierwszej wojny światowej, co m.in. miało przyczynić się do jego upadku. Należy podkreślić, że także państwa arabskie w okresie międzywojennym bardzo sceptycznie odnosiły się do zacieśniania relacji z Turcją, obawiając się odbudowania potęgi tureckiej w regionie (Martin, 2004, s. 161). Jak twierdzi Joanna Sztubert "głów-ną cechą państwowości tureckiej stał się nacjonalizm, a jedną z metod jego propagowania i umacniania była dyskryminacja języka i kultury arabskiej" (Sztubert, 2011, s. 157).W trakcie drugiej wojny światowej Turcja zadeklarowała swoją neutralność, utrzymywała jednak bliskie relacje zarówno z państwami Osi, jak i aliantami, konsekwentnie zabiegając o ścisłe związki z krajami europejskimi. Do wojny po stronie aliantów przystąpiła dopiero w końcowej fazie konfliktu, w lutym 1945 r., kiedy kres Trzeciej Rzeszy został właściwie przypieczętowany (Cyr, 2015, s. 226).