65 Yaş ve Üzeri Bireylerde Disfaji Risk Değerlendirme Ölçeğinin Türkçeye Uyarlanması, Geçerlik ve Güvenirliği

Abstract

Amaç: Geriatrik popülasyonda yaşlanmaya bağlı olarak yutma fonksiyonu etkilenmekte ve disfaji görülme sıklığı artmaktadır. Disfajinin yaşlı bireylerin yaşam kalitesini etkileyen geriatrik sendrom olarak kabul edilmesi risklerin değerlendirilmesinde önemlidir. Bu popülasyonda değerlendirme ölçeklerinden biri de Dysphagia Risk Assessment Scale'dir (DRAS). Ülkemizde yaşlanmaya bağlı disfajiyi değerlendirmede kullanılacak bir araç bulunmamaktadır. Bu nedenle DRAS Türkçeye çevrilerek, geçerlik-güvenirlik çalışması yapılmıştır.Yöntem: Nicel araştırma yöntemlerinden betimsel desen kotalı örneklem seçme yöntemi kullanılmıştır. Ölçek, çeviri-geri çeviri yöntemi ile Türkçeye çevrilmiş ve 3 uzman dil ve konuşma terapistinin cevaplarına göre kapsam geçerlik indeksi (KGİ) hesaplanmıştır (KGİ>0,80). DRAS-TR adını alan ölçek 170 katılımcıya uygulanmıştır. Geçerlilik için; madde analizi, açıklayıcı faktör analizi, doğrulayıcı faktör analizi (DFA) yapılmış; ölçüt geçerliliği için örneklemin rastgele seçilen %20'sine Türkçe Yeme Değerlendirme Aracı (T-EAT-10) uygulanmıştır. Güvenirlik için; iç tutarlılık analizi, korelasyon analizi yapılmış ve grubun rastgele %20'sine ölçek yeniden uygulanarak zamana bağlı değişim hesaplanmıştır.Bulgular: Cronbach's Alpha değeri yüksek düzeyde bulunmuştur (0.919). Ölçek maddeleriyle ortalama puan arasındaki ilişkiler 0.463-0.800 aralığındadır (p<0.01). KMO değerinin >60 olması ve Barlett küresellik testinin %99 güven düzeyinde anlamlı bulunmasıyla (p<0,01), örneklem sayısının faktör analizine uygunluğu yeterlidir. DFA sonuçlarında t değerleri p<0,01 düzeyinde anlamlı ve bütün değerleri >2,58 bulunmuştur. DFA sonucu ile uyum kriterleri kabul edilebilir düzeydedir. Bu bulgularla açıklanan faktör yapısı doğrulanmıştır. Birleşik güvenilirlik (CR) ve ortalama açıklanan varyans (AVE) değerlerinin eşik değerinin üzerinde belirlenmesiyle ölçüm modelinin güvenilirliği ve yakınsama geçerliliği sağlanmıştır. Test-tekrar testle 0,965'lik, eş değer ölçekle ise 0,855'lik yüksek düzeyde korelasyon bulunmuştur. Sonuç: DRAS-TR ölçeği yaşlı bireylerde disfaji riskinin değerlendirilmesinde kullanılabilecek geçerli ve güvenilir bir ölçektir.