bsbd@balikesir.edu.tr www.bau-sbdergisi.com ÖZET Li pi t peroksidasyonu bağışıkl ığı, büyümeyi ve üremeyi de i çeren fi zyol oji k fonks i yon l a rın bozulmasına yol açar. Bazı antioksidan enzimler, E ve C vi ta mini gibi eksojen vi taminler i le ba zı mi neraller, hücreleri l ipit peroksidasyonuna karşı korurlar. E vi tamininin moleküler ve hücresel etki leri, antioksidan olarak reaktif oksijen türlerini ve nitrik oksiti temizlemek ya nında s pes i fi k enzi mler ve tra nskripsiyon faktörleriyle de etkil eşerek za rl a r ve l i pi t a l a nl a rı gi bi hücres el ya pıl arı korumaktır. E vi ta mini, hücre zarlarında bul una n uzun zi nci rl i çokl u doyma mış ya ğ a s itlerinin bütünlüğünü korur ve biyoaktivitel eri ni deva m etti ri r. E vi ta mi ni a ynı za ma nda , s teroid hormon üreten dokularda yoğun olarak bulunur ve bu dokul a rda s i tokrom p -450'ni n ol dukça duya rlı s teroidojenik aktivitelerini l ipit peroksidasyonuna karşı korur. Stres, hastalıkl a r ve i mmun ya nıtın teşviki, vi ta mi n ve es a ns i yel el ementl er gi bi bes i n ma ddel eri ne ol a n gereksinimleri arttırabilir. Besinsel dengesizlikler, s ıcak, soğuk, ka l a ba l ık, gürül tü ve ta şınma gi bi s tres unsurları, vücudun s avunma mekanizmalarını zayıfl a ta ra k enfeks i yöz ha s ta l ıkl a ra ya tkınlığa neden olabilirler. Stres durumlarında vi tamin ve minerallere olan gereks i ni m a rta r. Hücre za rına bağlı olan E vi tamini, immun ya nıtları tetikleyen ve düzenleyen kompl eks hücre -hücre etkileşimlerinde önemli bir rol oynar. Ka ra ci ğer ve s erumda ki E vi ta mi ni düzeyl eri , E vi ta mini a lımı veya vücuttaki durumunun güvenilir gös tergel eri di r. Bu derl emeni n a ma cı, E vi ta mininin antioksidan özel l i kl eri i l e i l gi l i bi l gi l eri ve ça l ışma l a rı bi r a ra ya geti rmekti r.Anahtar Kelimeler: Li pi t peroks i da s yonu, a nti oks i da n, E vi ta mi ni , s tres .
SUMMARYLi pi d peroxidation l eads to deterioration of phys i ol ogi ca l functi ons i ncl udi ng growth a nd reproduction as well as the i mmunity. Some antioxidant enzymes and the exogenous vi tami ns s uch a s vitamin C a nd E, a nd some minerals protect cells a gainst lipid peroxidation. Mol ecul a r a nd cellular effects of vi tamin E a s a n antioxidant a re to clean the reactive oxygen species a nd ni tri c oxide s ynthase a nd to i nfluence cellular s tructures such as membranes a nd lipid domains by i nteracting with specific enzymes a nd tra nscription factors. Vitamin E maintains integri ty of the l ong chain polyunsaturated fatty a cids that are present in the cell membranes, and retains thei r bioactivity. Vi tamin E i s also i ntensely present i n tissues producing the steroi d hormone, a nd protects the very s ensitive steroi dogeni c a cti vi ti es of cytochrome P-450 a ga i ns t l i pi d peroxi dation i n these tissues. Stress, disease a nd the promotion of the immune respons e ma y i ncrease the need for nutrients s uch as vi tamins a nd essential elements. Stress factors s uch a s nutri tional i mbalances, hot and cold, ...