A HISTORICAL EXAMPLE of GENDER INEQUALITY in EDUCATION: ANCIENT GREEK

Abstract

Öz: Demokrasinin temellerinin atıldığı Antik Yunan'da, eğitim önemli bir olgu olmasına rağmen kadın ve erkek için sosyal yaşamdaki roller oldukça farklıydı ve bu durum çocukların eğitim hayatına da büyük ölçüde etki etmekteydi. Kızlardan iyi bir eş ve anne olmaları dışında bir beklenti olmadığı için yetiştirilmelerinde de erkek çocuklarda olduğu gibi formal eğitimin çok önemli bir rolü bulunmuyordu. Aslında kız çocuklarının çoğunluğu yün eğirme, dokuma ve işleme yapma gibi ev içi konularda eğitim almaktaydılar. Antik kaynaklar incelendiğinde, kız çocukların erkeklerle aynı okullara gidip gitmediği hususu da belirgin değildir. Elbette, burada sözü edilen kız çocuklarının Sparta dışında kalan şehir devletlerinde yaşayan özgür yurttaşlar olduklarının belirtilmesinde de fayda vardır. Zira Sparta kent devleti bu noktada pek çok yönden istisnai bir durum oluşturmaktadır. Bu bağlamda özellikle modern Batı Uygarlığı'nın şekillenmesinde büyük etkisi olan Yunan Uygarlığı'nın kadına bakışı ve bunun eğitime yansımaları değerlendirilmeye ve günümüz eğitim anlayışının köklendiği bir devrenin incelenmesiyle günümüze ışık tutulmaya çalışılmıştır. Nitel veri toplama araçlarından doküman analiziyle elde edilen verilerin değerlendirilmesiyle gerçekleştirilen bu çalışmada, antik kaynaklar taranarak modern kaynaklar ile karşılaştırılmış ve yorumlanmıştır. Bu çalışma ile özellikle Türkiye'de, günümüz eğitim politikalarının temellerinin atıldığı Eskiçağ'da eğitimin durumu ile ilgili çalışmaların yok denecek kadar az olması nedeniyle, bu alandaki boşluğun doldurulması amaçlanmıştır.

Eskibatı (Eski Hellas ve Roma)’da Veba

“…60 Burada Thukydides'in, "Anlatılanlara bakılırsa…" diyerek kendi adına objektivitesinin altını çizdiği salgının rotası için net şehir isimleri kullandığı da göze çarpmaktadır. İşbilen ve Dikyol'un adı geçen eserde işaret ettiği üzere 61 Thukydides'e göre salgının başladığı yer olan Kuzey Afrika coğrafyası için Strabon şu bilgileri vermektedir: "Afrika'nın Kuzey kesimlerinde yağmur yoktur, sonuç olarak kuraklık nedeniyle sık sık veba salgını meydana gelir, göller sadece çamurla dolar ve buluntularda çekirgeler belirir." Bu aktarım ve ek olarak Antik Mısır'ın deniz ticaretindeki aktifliği göz önünde bulundurulduğunda Thukydides'in çizdiği rota desteklenmektedir.…”

“…Bu aktarım ve ek olarak Antik Mısır'ın deniz ticaretindeki aktifliği göz önünde bulundurulduğunda Thukydides'in çizdiği rota desteklenmektedir. 62 Anti parantez Hippokrates de salgın hastalıkların coğrafi koşullara ve iklime bağlı olduğunu, bir hekimin gittiği şehirde ilk olarak bunlara dikkat etmesi gerektiğini vurgulamıştır. 63 Araştırmacılara göre Atina'da salgının hızlı yayılım gösterip daha çok kişiye ulaşmasında başat etken; şehrin kozmopolit yapısı, mevcut nüfus yoğunluğu ve Perikles'in 64 bir savaş stratejisi olarak Attika Bölgesi'nde yaşayan halkı Atina'ya toplamasıdır diyebiliriz.…”

“…66 Salgının cinsine ilişkin Thukydides'in hastalık tanımı üzerine kimi araştırmacılar veba üzerinde durmakta ve Thukydides'in semptomları tanımlarken kullandığı yüksek ateş, ciltte oluşan kusurlar, eklemlerde şiddetli ağrılar ve vücut kontrolünü kaybetmek gibi argümanlar veba ihtimalini oldukça güçlendirse de 67 kızamık, tularemi gibi ihtimaller de tartışılmakta; daha çok ise çiçek ve tifüs üzerinde durulmaktadır. 68 Konuya ilişkin bir diğer tartışma yaratan konu da şüphesiz salgının Atina'ya verdiği demografik etkidir. Pek çok araştırmacı antik yazarların objektivitesine güvenerek salgının demografik zayiatı için "üçte bir" ya da daha yüksek oranlar vermekte, 69 Ek olarak Thukydides, İÖ 429 yılına tekabül eden ve salgının biraz daha hafiflediği bir dönemde Perikles'in hayatını kaybettiğini bir neden belirtmeden aktarmıştır.…”

“…106 Kimi araştırmacılar söz konusu salgını, tarihi ve coğrafi yakınlığı nedeniyle İÖ 430 yılında ortaya çıkan Atina Vebası ile ilişkilendirmiş ve Akdeniz dünyasını etkisi altına alan ilk pandeminin belki de bu tarihlerde gerçekleştiğini düşünmüşlerdir. 107 İÖ 412 yılında gerçekleşen salgın da Livius'un aktarımına göre çok ölümcül olmamış ama zirai hayatı etkileyerek kıtlığa sebep olmuştur. 108 İÖ 4. yüzyıla gelindiğinde ise henüz ilk yıla (İÖ 399) tarihlenen ve Sibylla Kitapları'na başvurulmasına sebep olan diğer bir salgın da Roma şehrini etkisi altına almıştır.…”