Kratak sadržajUvod. Premaligne i maligne promjene grlića materice mogu biti udružene sa različitim faktorima rizika. Cilj rada je bio da se analiziraju faktori rizika za nastanak raka grlića materice, utvrdi prisutnost humanog papiloma virusa (HPV) kod ispitanica sa patološkim Papanikolau (Papa) nalazom i analizira korelacija između citoloških, kolposkopskih, patohistoloških i HPV nalaza.Metode. Prospektivnom studijom obuhvaćeno je 108 žena (25-65 godina) pregledanih u specijalističkoj ambulanti DZ Banja Luka od 2008-2010. godine. Ispitanice su odabrane slučajnim izborom, a isključene su trudnice i pacijentice kod kojih je urađena histerektomija. Svim ispitanicama su uzeti podaci pomoću anketnog upitnika, urađen ginekološki pregled, a u zavisnosti od nalaza i inspekcije grlića materice, citološka analiza metodom Papa. Kod ispitanica sa sumnjivim nalazom pri ginekološkom pregledu, abnormalnim citološkim nalazom ili nalazom koilocita rađena je kolposkopija, a kod posljednjih i testiranje na HPV. Ispitanicama sa ponovnim citološkim i/ili kolposkopskim abnormalnim nalazom urađena je biopsija.Rezultati. Učestalost abnormalnog Papa nalaza nije zavisila od prethodnih infekcija (χ 2 =5,40, p=0,369). Abnormalni Papa nalaz bio je značajno češći kod ispitanica koje su koristile oralnu hormonalnu kontracepciju (5/5) u odnosu na one koje je nisu koristile (34/88) (χ 2 =9,61, p=0,022), kod ispitanica sa više partnera (χ 2 =14,42 p<0,0001) i kod pušača (16/27) u odnosu na nepušače (25/70) (χ 2 =6,202, p=0,045). Od 72 ispitanice testirane na HPV pozitivan nalaz su imale 33, a 26 od njih je imalo abnormalan Papa nalaz, dok je od 39 sa negativnim HPV 6 imalo abnormalan Papa nalaz. Patološki kolposkopski nalaz otkriven je kod 57 od 76 pregledanih ispitanica. Biopsija je urađena kod 50 ispitanica i između abnormalnog Papa i pozitivnog patohistološkog nalaza postoji značajna povezanost.Zaključak. Abnormalan Papa nalaz otkriven je značajno češće kod ispitanica koje su imale HPV infekcije, bile pušaši, koristile oralnu hormonalnu kontracepciju i imale više partnera.Ključne riječi: faktori rizika, rak grlića materice, HPV infekcija Adresa autora: Dr Jadranka Pešević-Pajčin, mr sc.Ulica Vladimira Rolovića 6b,