ÖZ:
Kur'an'ın kapsamlı bir şekilde anlaşılmasında en temel kaynak yine Kur'an'ın kendisi olduğu gibi onun ilk muhataplarının bulunduğu ortam, toplumun kabulleri, inançları ve hâkim kültürünün bilinmesi de Kur’an’ı anlamaya katkı sağlayan unsurlardandır. Kur’an’ın nüzul sürecinin iyi bilinmesi, gerek Kur’an’ın anlaşılmasını sağlamada gerekse Kur’an’la ilgili yapılacak yorumların isabet oranını arttırmada fayda sağlayacaktır. Kur’an’ın nüzul ortamı ve nüzul süreci ilahi irade tarafından, insanlığın içinde bulunduğu şartlar gözetilerek ayetlerin indirilişine konu edilmiştir. Bir anlamda vahiy; vakıaya ve hayat dinamiğine yabancı ve bunun dışında kalmadan hayatın bizatihi içinde dinamik bir özne olarak yer almıştır. Bu bağlamda vahiy, indirildiği toplumun kendi standartlarına uymayan aksak yönlerini konu edinerek başta inanç, ibadet, adalet ve hukuk anlayışlarını tanzim etmeye çalışmıştır. Bu vesileyle toplumla beraber gelişip etkinleşen vahiy, muhataplarının yaşam ve kültürleri içinde yeni inşa olunan İslâmî ilkelere uyma noktasında kabullerini ve intibaklarını sağlamak için bir sürece yayılmıştır. Bu sürecin iyi bilinmesi Kur’an’ı anlama ve yorumlamada hem daha isabetli sonuçlara hem de yeni durumlar karşısında yeni ufuklar açmaya katkı sunacaktır.
Bu çalışmada nüzul ortamının temel dinamikleri başta olmak üzere Kur’an’ın nüzul süreci ve ortamı, tedricilik, cahiliye ve hukuk anlayışları incelenmiştir. Nüzul süreci içerisinde ayetlerin inişine taalluk eden temel meseleler sosyolojik ve psikolojik eksende değerlendirilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Vahiy, Yorum, Kur’an, Nüzûl Ortamı, Nüzûl Süreci.