Przyczynowość w nauce o stosunkach międzynarodowychStreszczenie: Artykuł przedstawia konceptualizacje przyczynowości w nauce o stosunkach między-narodowych. Autor objaśnia jak różne sposoby rozumienia przyczynowości decydują o odmiennym podejściu do prowadzenia badań i wiedzy. W artykule omówiono sposoby rozumienia przyczynowości inspirowane wybranymi filozofiami nauki: neopozytywizmem, krytycznym realizmem, refleksywizmem i pragmatyzmem. Wybrano filozofie, które wytworzyły kategorie pomocne do objaśnienia dyskusji i problemów istotnych dla nauki o stosunkach międzynarodowych i są obecne w pracach badaczy stosunków międzynarodowych, a także w istotny sposób różnią się między sobą. Świadomość znaczenia problemu przyczynowości i odmiennych sposobów jej rozumienia może stanowić wskazówkę dla polskich badaczy stosunków międzynarodowych.Słowa kluczowe: przyczynowość, nauka o stosunkach międzynarodowych, neopozytywizm, krytyczny realizm, refleksywizm, pragmatyzm Wprowadzenie A rtykuł przedstawia konceptualizacje przyczynowości w nauce o stosunkach między-narodowych (dalej NSM). Rozumienie przyczynowości jest zazwyczaj wynikiem wyboru określonej filozofii nauki. Problem przyczynowości jest nierozłącznie związany z ontologią i epistemologią. Stosunek do przyczynowości odgrywa kluczową rolę w nauce, a więc także w NSM. Odmienne stanowiska w tej kwestii fundamentalnie określają zawartość konkurujących teorii stosunków międzynarodowych. Spory w NSM dotyczą odmiennych podejść do badań i wiedzy. Obok debat o znaczenie kontekstu i esencjalizm, toczy się także spór o rozumienie przyczynowości (Howard, 2010, s. 395).Nauki społeczne opierają się na dwóch intelektualnych tradycjach. Jedną ustanawiał rozwój nauk przyrodniczych, poczynając od XVI wieku. Druga tradycja zakorzeniona jest w XIX-wiecznym rozumieniu historii i praktyce jej uprawiania. Odmienność obu tradycji ilustruje, między innymi, rozumienie stosunku między podmiotem poznającym i tym co poznawane (przedmiotem poznania). W pierwszej tradycji poznający sytuuje się "na zewnątrz" tego co poznaje (natura), i w ten sam sposób chce wyjaśniać świat społeczny. Poznanie zachowań społecznych modelowane jest na metodach naukach przyrodniczych i opisywane zazwyczaj jako poszukiwanie przyczyn. Wyjaśnienie jest tym samym równoznaczne ze wskazaniem przyczyn. W drugiej tradycji poznający sytuuje się "wewnątrz" tego co poznawane i poszukuje rozumienia znaczenia wydarzeń w sposób odmienny od odkrywania praw natury (Hollis, Smith, 1990, s. 2-3). W tradycji tej uznaje się, że ontologiczna odmienność świata naturalnego i społecznego powoduje, że w świecie społecznym działanie można zrozumieć wyłącznie "od wewnątrz". Reguły obowiązujące w świecie społecznym należy analizować hermeneutycznie, ponieważ są odmienne od przyczynowych praw. Problem przyczynowości stanowi zatem istotny po-38 Andrzej GAŁGANEK PP 4 '16 wód ostrego podziału między badaniem świata naturalnego i społecznego (Winch, 1995, s. 72-97).Wybór filozofii nauki, na gruncie których analizuję rozumienie przyczynowości podąża za...