Ahıska Türklerinin Geri Dönüş Mücadelesi: Yaşanan Sorunlar, Süreçteki Devletler ve Uluslararası Toplum

Abstract

1944 tarihli Ahıska sürgününün insan hakları sorunu olarak akademik ve siyasi gündemde uzun süredir yer alması ve Türk dünyası bağlamındaki önemli bir tartışma konusu olarak güncelliğini koruması çalışmanın başlıca problematiğidir. Son dönemde bu konudaki çalışmalar Ahıska’ya geri dönüş süreci üzerine yoğunlaşmış durumdadır. Bahsedilen problematik doğrultusunda çalışmanın araştırma soruları olarak şunlar belirlenmiştir: “Ahıska bölgesi ve Ahıska Türkleri gibi kavramlar nasıl somutlaştırılabilir?”, “Ahıska sürgünü nasıl yaşanmış ve ne gibi siyasi ve toplumsal gelişmelere yol açmıştır?”, “Ahıska Türkleri günümüzde hangi ülkelerde yaşamaktadır?”, “Ahıska Türklerinin geri dönüş sürecinde yaşanan başlıca sorunlar olarak nelerden bahsedilebilir?” ve “Dönüş sürecinde ön planda olan devletler hangileridir ve uluslararası toplumun olaya yaklaşımı ne şekildedir?” Araştırma soruları literatür tarama ve doküman analizi gibi nitel araştırma metotlarıyla ele alınmıştır. Ulaşılan başlıca sonuçlar olarak ise şunlardan bahsedilebilir: Ahıska, Gürcistan’ın güneybatısında yer alan Türkiye’ye komşu bir bölgedir. Ahıska Türkleri, Kıpçaklar, çeşitli Oğuz boyları, Anadolu’dan gelen Türkler, çok az sayıda Türkleşmiş Gürcülerden oluşan bir topluluktur. 1944 yılında sürgün edilen Ahıska Türkleri; Kazakistan, Kırgızistan ve Özbekistan’a yerleştirilmişlerdir. Soğuk Savaş’ın ardından Ahıska Türklerinin bir kısmı Amerika Birleşik Devletleri, Türkiye, Azerbaycan ve Ukrayna gibi ülkelere göç etmiştir. Ahıska Türklerinin ana vatanlarına dönüş talepleri ise Gürcistan hükümetinin belirsizliklerle dolu ve zorlaştırıcı yasal mevzuatı sebebiyle çözüme kavuşmamış durumdadır. Türkiye Ahıska Türkleriyle ilgilenen başlıca ülke olarak hem diplomatik hamleler yapmakta hem de anayurtlarına dönemeyen Ahıska Türklerine yerleşim imkânı sağlamaktadır. Bu arada başta Avrupa Konseyi olmak üzere uluslararası toplum da dönüş sürecine müdahil olmuştur. Avrupa Konseyi’nin sürece ilişkin aldığı kararlara yönelik denetim mekanizmalarını etkin şekilde işletmesi sorunun çözümü noktasında bir çıkış yolu sağlayabilir.