“Ahlaki olanı düşünmeyi düşünmek”: bilinçli farkındalık, üstbiliş ve ahlaki üst biliş arasındaki ilişkilere yönelik bir model

Abstract

İnsanın ayırt edici yönü sahip olduğu bilişsel kapasitedir. Bu bilişsel kapasitesi ile medeniyetler kurmuş ve ahlaki sistemler geliştirmiştir. Farkındalık bu bilişsel özellikler arasında merkezi bir konumdadır. Kendisinin ve çevresinin farkında olan insan bu sayede düşüncelerini bilebilir, izleyebilir ve düzenleyebilir. Bu çalışma bu bilişsel özellikleri ahlaki bağlamda ele almaktadır. Bu doğrultuda üstbilişin bilinçli farkındalık ve ahlaki üstbiliş arasındaki aracı rolüne dair bir model önerilmiştir. Araştırmanın katılımcıları çoğunluğu üniversite öğrencisi 220 kişiden oluşmaktadır. Araştırmanın anket ve soruları katılımcılara çevrimiçi olarak ulaştırılmıştır. Modelin test edilmesinden elde edilen bulgular bilinçli farkındalığın ahlaki üstbilişe üstbiliş aracılığıyla katkı sağladığına işaret etmektedir. Bununla birlikte bilinçli farkındalık ile ahlaki üstbiliş arasında doğrudan ilişki bulunmamaktadır. Bulgular; çalışmanın literatüre katkısı, sınırlılıkları ve gelecekteki çalışmalar için çıkarımlar ekseninde tartışıldı.