An Analysis on the Life Satisfaction and Resilience Levels of Parents of Individuals with Autism Spectrum Disorder and Intellectual Disabilities

Abstract

Bu araştırmada otizm spektrum bozukluğu (OSB), zihinsel yetersizliği (ZY) olan çocukların ebeveynlerinin yaşam doyumu ve aile yılmazlık düzeyleri incelenmiştir. Yöntem: Araştırmada ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. Araştırmanın katılımcılarını İzmir ve Bursa illerinden 309 ebeveyn oluşturmaktadır. Veriler Aile Yılmazlık Ölçeği ve Yaşam Doyumu Ölçeği kullanılarak elde edilmiştir. Verilerin analizinde t-testi, ANOVA, Tukey HSD Testi ve Pearson korelasyon analizi kullanılmıştır.Bulgular: Ebeveynlerin yaşam doyumları ile ilgili değişkenlerle ilgili bulgular, annelerin, genç ebeveynlerin, geliri yüksek olanların, eğitim düzeyi yüksek olanların, çocukları ZY olan ebeveynlerin yaşam doyum düzeyleri karşılaştırıldıkları gruplara göre daha yüksek olduğunu göstermiştir. Aile yılmazlık düzeyleri, cinsiyette genel ölçek puanında, mücadelecilik, yaşama bağlılık ve kendini kontrol alt boyutlarında annelerin, öz-yetkinlik alt boyutunda genç ebeveynlerin, öz-yetkinlik alt boyutunda gelir düzeyi yüksek olanların, mücadelecilik alt boyutunda eğitim düzeyi yüksek olanların, çocuklarının yetersizlik türü değişkeninde genel ölçek puanında, mücadelecilik, öz-yetkinlik ve yaşama bağlılık alt boyutlarında ZY olan çocukların ebeveynlerinin lehine anlamlı farklılıklar gözlenmiştir. Yaşam doyumu ile aile yılmazlığı ve tüm alt boyutları arasında pozitif ilişki bulunmaktadır.Tartışma: Çalışmanın bulguları alanyazın çerçevesinde tartışılmıştır. Araştırma sonucuna göre yaşam doyumu yüksek olan bireylerin aile yılmazlık düzeylerinin de yüksek olduğu gözlenmiştir. Yaşam doyum düzeyi yüksek olan bireyler hayata daha olumlu yönleriyle bakmakta, daha az stres yaşamakta ve karşılaştıkları sorunları daha kolay aşabilmektedirler.

The Psychological Symptoms and Difficulties Experienced By Parents of Children with Autism

“…Therefore, parents have psychological disorders 11 . Over time, all these problems cause parents to experience stress 18,22,23 , anxiety, low self-esteem, and depression, making them less able to maintain activities of daily living and interpersonal relationships 24,25 . Parents are exposed too stress than parents of children with other developmental disabilities 25,26 .…”

“…They use their knowledge and skills (communication, leadership, professionalism, critical thinking, and decision-making) to help parents of children with autism 27 . Although many researchers have focused on parents of autistic children 28,29 , there is a limited number of studies comparing parents of autistic children and parents of healthy children in terms of the psychological symptoms and difficulties they experience 25,30 .…”

5-6 Yaş Çocuklarının Yaşam Doyumunu Yordamada Annelerin Ebeveynlik Stres Düzeyi ve Yaşam Doyumunun Rolü

“…Ayrıca, yüksek yaşam doyumuna sahip bireylerin stres oluşturan yaşam olayları karşısında daha etkili problem çözdükleri ve direnç gösterdikleri belirtilmektedir (Huebner vd., 2004;Kabasakal & Uz Baş, 2013;Matheny vd., 2002). Bununla birlikte, yetişkinlik döneminin en önemli ve zorlu geçişlerinden biri olarak tanımlanan ebeveynlik süreci ve yaşam doyumunun nasıl bir ilişki içerisinde olduğuna dair çok az araştırma yapıldığı ve çoğunluğunun özel gereksinimli çocukların aileleri ile gerçekleştirildiği görülmektedir (Akandere vd., 2019;Boztaş & Tutkun, 2017;Deniz vd., 2009;Yavuz & Gümüşkaya, 2021). Ebeveynlerin yaşam doyum düzeylerini, çocuklarının yaşam doyumlarıyla ilişkili olarak inceleyen çalışmalarda Lykken ve Tellegen (1996), 541 ikiz ve 447 ebeveynden oluşan örneklem grubunda ebeveynler ile ikizlerin öznel iyi oluşları arasında; Casas ve diğerleri (2008), ergenler (12-16 yaş) ile ebeveyn yaşam doyumu arasında; Ben Zur (2003), 15-17 yaşları arasındaki ergenlerin yaşam doyumu ile annelerinin yaşam doyumu arasında istatistiksel olarak bir ilişki olduğunu belirlemişlerdir.…”

Otizmli Çocuğa Sahip Ebeveynlerin Öz Yeterlik, Yaşam Kalitesi Algısı ve Yılmazlık Düzeylerinin Aracı Değişken Analizi ile İncelenmesi

“…Bunlar arasında literatürde en sık dile getirilen başlıklar ebeveynin cinsiyeti, medeni durum, eğitim düzeyi, gelir düzeyi ve algılanan ebeveynlik becerileri ile evlilik stres düzeyi olarak sıralanabilir (Pepperell, Paynter ve Gilmore, 2018). Stresin yaşam kalitesinin belirleyicisi olduğunu ve bu değişkenleri birlikte değerlendirirken aile gelirinin ve ebeveynlik stresinin iki önemli belirleyici olduğunu ortaya koyan araştırmalara ek olarak (Hsiao, 2018), öz yeterlik algısına göre nitelik kazanan başa çıkma becerileri (Giallo, Wood, Jellett ve Porter, 2013), algılanan yaşam kalitesi düzeyi (Cho ve Kahng, 2015;Taştan, 2021), otizme yönelik bilişsel yüklemeler ve evlilik doyumu (Gau vd., 2012;İnce ve Tüfekci, 2015;Karpat ve Girli, 2012;Yavuz ve Gümüşkaya, 2021;Yavuz ve Şafak, 2021) ile ailenin yaşam kalitesine etki edebilecek diğer kişilik özelliklerinin (Boztaş ve Tutkun, 2017) yaşam kalitesine yönelik algıyı etkilediği bilinmektedir.…”

“…Otizmle ilgili bilgi eksikliği, hatalı kültürel inançlar, ailelerin çocuğun otizm tanısı nedeniyle kendilerini suçlamaları, sosyal destek kaynaklarının kısıtlılığı, otizmli çocuğun sergilediği davranışları anlayamama ve yönetememe gibi nedenler otizmli çocuğa sahip aileleri daha fazla stres altında tutabilmektedir (Brei, Schwarz, Klein-Tasman, 2015). Otizm tanısı almış çocuğa sahip ailelerde eşlerin birbirine sağladığı sosyal desteğin sürekliliği ve niteliğinin algılanan yılmazlık düzeyine göre şekillendiği (Ilias, Cornish, Park, Toran ve Golden, 2019) ve yaşam kalitesi düzeyi ile yılmazlık düzeyi arasında pozitif bir ilişkinin olduğu (Yavuz ve Gümüşkaya, 2021) ayrıca algılanan sosyal desteğin geleceğe pozitif bakmaya ve daha az stres yaşamaya aracılık ettiği (Avşaroğlu ve Okutan, 2018) öngörülmüştür.…”