StreszczenieRak jajnika, nie bez powodu zwany "cichym zabójcą", stanowi jeden z najtrudniejszych problemów w ginekologii onkologicznej. Z uwagi na brak specyficznych symptomów rozpoznawany jest w zaawansowanych stadiach rozwoju choroby, co znacznie ogranicza skuteczność terapii. Istnieje więc potrzeba wprowadzenia nowoczesnych metod do wczesnej diagnozy tego nowotworu. Mogą one nie tylko pomagać w wykryciu raka, lecz także dostarczać informacji o efektywności stosowanej terapii przeciwnowotworowej. Ważne jest, by markery nowotworowe były oznaczane w sposób jak najmniej inwazyjny oraz mało kosztowny, aby mogły być stosowane w badaniach przesiewowych prowadzonych na dużą skalę. Obecnie standardem jest stosowanie markera białkowego CA125, który nie jest jednak dostatecznie czuły ani swoisty. Wspomaga się więc go oznaczaniem dodatkowych markerów białkowych i użyciem metod statystycznych. Zasadne jest stosowanie tzw. paneli biomarkerów, czyli testów oznaczających kilka substancji jednocześnie, w celu uzyskania jak najwyższej czułości oraz specyficzności. Zastosowanie znalazły algorytm ROMA oraz test OVA1. Wciąż trwają badania nad wprowadzeniem kolejnych markerów, w tym niebiałkowych. Dzięki szybkiemu rozwojowi genetyki, proteomiki oraz metabolomiki zidentyfikowano liczne związki, które mogą znaleźć zastosowanie w badaniach skriningowych w celu wczesnego wykrywania raka jajnika.Niniejsza praca przedstawia najnowsze doniesienia na temat biomarkerów w diagnostyce i leczeniu raka jajnika. Bardzo obiecująca wydaje się analiza materiału genetycznego, obejmująca zarówno wykrywanie mutacji genów, jak i zmiany epigenetyczne oraz badania mikroRNA.Słowa kluczowe: rak jajnika, biomarkery nowotworowe, badania genetyczne.
SummaryOvarian cancer is, not without reason, called the "silent killer". It is one of the most difficult problems in gynecologic oncology. In the absence of specific symptoms it is recognized in the advanced stages of the disease, which greatly reduces the effectiveness of therapy. Therefore, there is a need for new methods for early diagnosis of cancer. They can not only assist in the detection of cancer but also provide information on the effectiveness of the treatment. It is important that the tumour markers are determined in the least invasive and less expensive way so as to be used for large-scale screening. The current standard is to use a protein marker CA125, which is not sufficiently sensitive and specific. So it is supported by determination of additional protein markers and statistical methods. It is reasonable to use the so-called biomarker panels, the test of more than one marker to achieve the highest sensitivity and specificity. The algorithm ROMA and test OVA1 are used. Currently, studies on the introduction of further markers, including non-protein markers are underway. With the rapid development of genetics, proteomics and metabolomics, a number of compounds are identified which can be used in screening tests for the early detection of ovarian cancer. This paper presents the latest news on biom...