SummaryTelomeres and telomerase are responsible for protection and maintenance of genomic stability of all eukaryotic cells. Several studies showed that one of the most distinguishing features of cancer cells is an increased expression and activity of telomerase, in contrast to somatic cells. This gives an opportunity for use of telomerase as a specific marker of cancer lesions or even as a molecular target. However, there are some questions concerning diagnostic specificity of this marker especially in the context of high proliferation potential of normal cells, such as the uterus and ovaries. The proliferation potential, however, decreases due to the menopause syndrome. Women's age and hormonal changes influence the functioning of many tissues, including alterations in telomerase activity of endometrial and ovarian cancer cells. The different characteristics of telomerase activity and telomere length in cells of postmenopausal women give an opportunity to utilize the telomeres and telomerase for the development of new cancer diagnostic tests and therapeutic methods. This work is aimed to summarize the information about the significance of telomeres and telomerase in the diagnosis and treatment of cancer in postmenopausal women.Key words: telomerase, telomeres, ovarian cancer, endometrium, post-menopausal women.
StreszczenieTelomery wraz z telomeraz膮 odpowiadaj膮 za ochron臋 oraz utrzymanie stabilno艣ci genomu wszystkich kom贸rek eukariotycznych. Liczne badania na ten temat wykaza艂y, 偶e szczeg贸lnymi cechami wi臋kszo艣ci kom贸rek nowotworowych s膮 podwy偶szona ekspresja i aktywno艣膰 telomerazy w por贸wnaniu z kom贸rkami somatycznymi. Stwarza to potencjaln膮 mo偶liwo艣膰 zastosowania telomerazy jako specyficznego markera zmian nowotworowych, ale i celu terapii. W odniesieniu do nowotwor贸w uk艂adu rozrodczego kobiet pojawiaj膮 si臋 jednak w膮tpli-wo艣ci zwi膮zane z wysokim potencja艂em proliferacyjnym prawid艂owych kom贸rek buduj膮cych takie organy, jak macica czy jajniki; tym samym kwestionowana jest specyficzno艣膰 wspomnianego markera. Potencja艂 ten jednak zanika wraz z wej艣ciem kobiety w okres menopauzy. Wiek kobiety i zmiany hormonalne wp艂ywaj膮 na funkcjonowanie wielu tkanek, zmienia si臋 m.in. aktywno艣膰 telomerazy w kom贸rkach endometrium i jajnik贸w. Odmienna charakterystyka aktywno艣ci telomerazy oraz d艂ugo艣膰 telomer贸w w kom贸rkach kobiet w okresie pomenopauzalnym daje mo偶liwo艣膰 wykorzystania tych czynnik贸w do opracowywania nowych test贸w diagnostycznych i metod terapeutycznych. Poni偶sza praca ma na celu podsumowanie informacji dotycz膮cych znaczenia telomer贸w i telomerazy w diagnostyce oraz terapii onkologicznej kobiet po menopauzie.S艂owa kluczowe: telomeraza, telomery, rak jajnika, endometrium, kobiety po menopauzie.
Telomerase as a target in diagnosis and treatment of cancer in postmenopausal womenZnaczenie telomerazy w diagnostyce i terapii onkologicznej u kobiet po menopauzie