Anlık Maksimum Debilerin 2025-2055 Dönemindeki Yağış ve Sıcaklık Farklılıklarına Göre Değişimi, Doğu Karadeniz Havzası İncelemesi

Abstract

Bu çalışma geçmiş yıllarda şiddetli yağışlara bağlı, büyük can ve maddi kayıpların yaşandığı Doğu Karadeniz Havzası’nda gerçekleştirilmiştir. Çalışmanın temel amacı iklim değişikliğinin anlık maksimum debilere etki düzeyinin araştırılmasıdır. Bu araştırma için havzanın orta ve doğu kesimlerinde farklı rakımlarda bulunan dört Akım Gözlem İstasyonu (AGİ) seçilmiştir Seçilen istasyonlarda en uzun süre kesintisiz kaydedilmiş verilerin bulunduğu yıllar göz önüne alınarak belirlenen referans dönemler için Debi Süreklilik Eğrileri (DSE) elde edilmiştir. DSE’lerden %95, %50 ve %5 aşılma olasılığına karşılık gelen debi değerleri elde edilmiş ve yıllık ortalama debi, yıllık toplam yağış ve yıllık ortalama sıcaklık verileriyle birlikte anlık maksimum debi (Qmaks) tahmini için tahminleyici parametre olarak kullanılmıştır. Çalışmada tahminleme kalibrasyon ve gelecek tahmini olmak üzere iki aşamadan oluşmuştur. Kalibrasyon kısmında istasyonların referans dönemi içerisinde gözlenmiş veriler kullanılarak önceki yıl verileriyle bir sonraki yıl Qmaks değerini tahmin eden fonksiyonlar belirlenmiştir (Ortalama R=0,975). İkinci kısımda bölge için iklim değişikliğinin en olumsuz etkilerinin gözleneceği bildirilen RCP8.5 emisyon senaryosu etkisi altında MPI-ESM-MR yağış ve sıcaklık verileri kullanılarak 2025-2055 yılları aralığında Qmaks tahmini yapılmıştır. Çalışmadan elde edilen bulgular, havzada yağış ve sıcaklık değişimlerinin Qmaks üzerinde istatistiksel olarak anlamlı etkilerinin olduğunu, üst havzalardaki değişim düzeyinin sınırlı olduğunu ve alt havzalarda gelecekte taşkın oluşturabilecek yüksek debilerin gözlenebileceğini göstermiştir.