Anne-Çocuk Çiftlerinin Değer Benzerliği: Orta Çocukluk Döneminde Bir İnceleme

Abstract

Değerler ve çocukların değer kazanımı kapsamında yürütülen yakın zamanlı gelişim psikolojisi araştırmaları, orta çocukluğun ilk yıllarında bile çocukların değer önceliklerinin oluşabildiğini göstermiştir. Sosyalleştirme sürecinin birincil aktörü olan ebeveynler, çocuklarının değer gelişiminde önemli bir role sahiptir. Bu çalışmada, anne-çocuk çiftlerinin Schwartz'ın 10 değer tipi açısından ne derece benzerlik gösterdiği incelenmiştir. Bu amaçla, Ankara'da yaşayan yaşları 6 ile 11 (Ort. = 8.5, SS = 1.23) arasında değişen ilkokul 1., 2., 3. ve 4. sınıfa devam eden 172 öğrenci ve anneleri çalışmaya dahil edilmiştir. Annelerin değerlerini ölçmek amacıyla Portre Değerler Anketi, çocukların değerlerini ölçmek amacıyla ise Çocuklar için Resme Dayalı Değerler Taraması kullanılmıştır. Elde edilen bulgular anneler için başarı, güvenlik ve özyönelim değerleri ile özgenişletim ve muhafazacılık üst değerlerinin önemli olduğunu göstermiştir. Buna karşılık, çocuklar için geleneksellik, iyilikseverlik ve evrenselcilik değerleri ile özaşkınlık ve muhafazacılık üst değerlerinin öncelikli değerler olduğu bulunmuştur. Ayrıca anne-çocuk çiftlerinin değerlerinin genel olarak düşük benzerlik gösterdiği ve değer tiplerine ait öncelik sıralamalarının birbirlerinden farklılaştığı görülmüştür. Bunun yanı sıra, araştırma bulguları anne-çocuk çiftlerinin değer benzerliği ile annenin eğitim düzeyi ve toplam aylık gelirin ilişkili olduğunu ve bu ilişkilerin çocuğun yaşına göre farklılaştığı ortaya koymuştur. Annenin eğitim düzeyi ve toplam aylık gelir küçük yaş grubundaki anne-çocuk çiftlerinin değer benzerliği ile ilişkili değilken büyük yaş grubundaki anne-çocuk çiftlerinin değer benzerliği ile negatif yönde ilişkilidir. Benzer şekilde, annenin eğitim düzeyi ve toplam aylık gelir ile anne-çocuk çiftlerinin değer benzerliği arasındaki ilişkinin çocuğun cinsiyetine göre de farklılaştığı görülmüştür. Annenin eğitim düzeyi ve toplam aylık gelir anne-erkek çocuk çiftlerinin değer benzerliği ile ilişkili değilken anne-kız çocuk çiftlerinin değer benzerliği negatif yönde ilişkilidir. Sonuç olarak, elde edilen bulguların değerlerin nesiller arası aktarımı konusunda bilgi sağlayabileceği ve okullardaki değerler eğitimi ile ilgili müfredatın düzenlenmesinde yol gösterici ipuçları taşıyabileceği düşünülmektedir.Anahtar Kelimeler: Schwartz'ın Değer Kuramı, orta çocukluk, değer kazanımı, değer benzerliği * Yazar Notu: Doç. Dr. İdil IŞIK'a değerler anketini, tez öğrencilerinin tezlerini ve analizlerini paylaşarak çalışmamıza katkıda bulundukları için ve Dr. Öğretim Üyesi Kürşad DEMİRUTKU'ya analizler sırasındaki yardımları için çok teşekkür ederiz.