ÖzetHücredeki proteinlerin toplamına proteom, proteomun hücre içindeki stabil durumuna proteostaz denilir. Proteostazın korunması için, proteinlerin doğru konsantrasyonu, hatasız ekspresyonu, düzgün üç-boyutlu katlanması, translokasyonu ve gerekli durumlarda yıkımı sağlanmalıdır. Genetik ve çevresel faktörler sonucu proteinlerin yanlış katlanma ve agregasyona-yatkın bir konformasyona dönüşmesi, hücre stresini artırır. Birçok kanıt, hasarlı protein birikiminin, sadece hücre-içi süreçlerin verimliliği ve hassasiyetine doğrudan olumsuz etki yapmakla kalmadığını, düzeltilmedikleri takdirde, işlev bozukluğu şelalesini tetikleyerek, proteinopatiler olarak adlandırılan bir dizi protein konformasyonu bozukluğu hastalığına neden olduğunu göstermektedir. Günümüzde özellikle yaşlı popülasyon oranları yüksek, gelişmiş toplumları tehdit eden, Alzheimer Hastalığı (
Sum maryThe proteome is the sum of all proteins inside a cell, and proteostasis (protein homeostasis) is the stable condition of the proteome. Proteostasis is essential for the cellular and organismal health. Stress, aging and the chronic expression of misfolded proteins challenge the proteostasis machinery and the vitality of the cell. There is increasing evidence that the accumulation of damaged proteins not only has direct consequences on the efficiency and fidelity of cellular processes but also, when not corrected, that they initiate a cascade of dysfunction, which in humans is associated with a plethora of diseases of protein conformation, referred to as proteinopathies. Alzheimer's Disease (AD), Parkinson's Disease (PD), Huntington's Disease (HD), Amyotrophic Lateral Sclerosis (ALS), cancer and diabetes, whose frequencies have drastically increased in countries with aging populations, are all consequences of misfolded proteins. This paper focuses on TDP-43, which excelled as a key protein in neurodegenerative processes because of its association with different diseases, especially with ALS and Frontotemporal Lobar Dementia (FTLD), the two best studied examples of TDP-43 proteinopathies (Turkish Journal of Neurology 2012; 18:1-10) Key Words: TDP-43, neurodegeneration, protein folding, aggregation, ALS, FTLD, model systems
Giriş
Proteom, Proteostaz ve Protein KatlanmasıBir hücrenin tüm proteinlerinin toplamına proteom denir. Proteomun işlevini hatasız bir şekilde yerine getirmesi, hücresel süreçler için en temel şartlardan biridir ve canlı organizmaların oluşumları ve yaşamlarını sağlıklı bir şekilde sürdürmeleri için büyük önem taşır. Tüm hücrelerde, proteomun hatasız bir şekilde işlemesinden, şaperon, transport molekülleri, ubikitin-temelli proteozom ve otofajik sistem gibi karmaşık yapıları barındıran moleküler bir ağ sorumludur (1-7).