Aziz Der Gomidas’ın Ermeni harfli Türkçe hagiografisi

Abstract

Bu makalenin amacı Ermeni harfleriyle Türkçe yazılmış olan ve Katolik Ermeni tarihinin önemli ismi Aziz Der Gomidas’ın (1656-1707) mucizelerini konu alan Aziz Der Gomidas Kahanaynın Mücüzeleri adlı hagiografi hakkında bilgi vermektir. Ayrıca makalede Aziz Der Gomidas’ın mucizelerinin içeriğine ve mezarının ziyaret edilmesi sırasında başvurulan çeşitli ritüellere de dikkat çekmek amaçlanmaktadır. Aziz Der Gomidas, İstanbul’da 17. yüzyılın sonu 18. yüzyılın başında yaşanan Apostolik – Katolik Ermeni çatışmasında öne çıkan bir isim olmuştur. Aziz Der Gomidas’ın biyografisi ile birlikte bu mezhep çatışmasındaki tutumunu, çektiği eziyetleri, hapse atılmasını, inancı dolayısıyla yargılanıp idam edilmesini konu alan ve tarihî vesikalarla desteklenen çeşitli kitaplar bulunmaktadır. Bu tür kitaplarla birlikte bir de onun olağan dışı hayatını ve ölümünden sonraki etkilerini anlatan kitaplar mevcuttur ki bu kitaplar sözlü kültürde üretilen anlatıların yazıya geçirilmesi ile oluşturulmuştur. Bu makalenin konusu olan hagiografi de böyle bir kitaptır ve bu hagiografi Aziz Der Gomidas’ın Osmanlı toplumunda, özellikle Ermeniler tarafından nasıl kutsallaştırıldığı hakkında bilgi vermektedir. Ayrıca burada anlatılan olağan dışı olaylar ve ritüeller Müslüman Türklerin veli kültü ile benzerlik göstermektedir ve özellikle hagiografinin üslubu da anlatıların gerçekliğinin delillendirilmeye çalışılması gibi pek çok noktada menakıpnamelerle örtüşmektedir. Sonuç olarak Ermeni harfleri ile Türkçe yazılmış olan hagiografilerin incelenmesi Osmanlı toplumunda inanç ortaklıklarına dair fikirler vermekte ve bu anlatılar hem toplumun kutsallaştırma argümanlarındaki benzerlikleri yansıtmakta hem de toplumun belli bir dönemine ışık tutmaktadır.