Bâbürlüler Dönemi Bir Fetva Klasiği: El-Fetâva’l-Hindiyye

Abstract

Bâbürlüler (1526-1858) döneminde Hint alt kıtasında kaleme alınan en tanımış fıkıh metinleri ve fetvâ kitaplarından biri el-Fetâva’l-Hindiyye’dir. Ebû’l-Muzaffer Muhammed Muhyiddîn Evrengzîb döneminde (1658-1707) hazırlanmış altı ciltlik bir eser olan el-Fetâva’l-Hindiyye hükümdârın emri ile bir komisyon tarafından hazırlatılması ve eserin tamamlanan kısımlarının haftalık olarak bizzat kendisi tarafından müzakeresinin yapılması bakımından fetvâ literatürüne dair çalışmalardan ayrılmaktadır. 17. yüzyılda Bâbürlü yargı sisteminde kaynak olarak kullanılmak, Hanefî mezhebini iltizâm etmeleri istenen müfîlerin işlerini kolaylaştırmak ve Hint topraklarında uygulama birliğini sağlamak üzere kaleme alınan bu hacimli eser modern dönemdeki birçok araştırmada kanunlaştırma faaliyetinin modern dönem öncesi örneklerinden biri olarak kabul edilmektedir. Fetva-mezhep ilişkisi bağlamında bu eserin kanunlaştırma faaliyeti hedefiyle mi yoksa resmî mezhep uygulamasını temellendirme amacıyla mı hazırlatıldığı sorusu bu araştırmada cevaplanmaya gayret edilecektir. Ayrıca bu çalışma Bâbürlü hukuk düşüncesinin temel kaynaklarından biri olarak el-Fetâva’l-Hindiyye’yi yazım süreci, isimlendirilmesi, muhtevâ ve sistematiği, yerli kaynakları, kaleme alınmasındaki hedefler ile sonrası üzerindeki tesiri bakımından incelemeyi hedeflemektedir. Eserin Hintli Hanefî fakihleri tarafından kaleme alınan yerli kaynaklarını tespit etmek ve değerlendirmek bir Hint-Hanefî çevresi/geleneğinin varlığını tartışabilmek için önemli veriler sunacaktır. Bu eser yazıldığı dönemden itibaren Hanefî mezhebinin yaygın olduğu diğer medeniyet havzalarında kabul görmüş ve günümüze kadar kaynak olarak kullanılmıştır. el-Fetâva’l-Hindiyye etrafında gelişen literatüre dair bilgi vermek de çalışmanın ana hedeflerinden biridir.