Bahâîli̇k Ve Riza Şah İle İli̇şki̇si̇

Abstract

1796 yılında İran coğrafyasında Ağa Muhammed Şah tarafından kurulan bir Türkmen devleti olan Kaçarlar döneminde Şii mezhebinin beklediği Mehdi’nin geldiğini iddia eden Bâbîlik inanışının bir kolu olarak Bahâîlik inanışı ortaya çıkmış ve hala varlığını sürdürmektedir. Bâbîlik inanışından bambaşka bir yola sapan Bahâîler aslında İngiliz ve Rusların desteğiyle ayakta kalmışlardır. Bu süreçte Pehlevi Hanedanlığı döneminin başlamasında rol almışlar ve yeni hükümetin kurulması sürecinde Rıza Şah’ın yanında konumlanarak kendi taraftarlarının siyasi, sosyal, askeri ve eğitim alanlarında yer edinmelerini sağlamışlardır. Bu çalışma, Türkçe literatürde hiç bahsedilmeyen Rıza Şah ve Bahâîlik ilişkisi Farsça literatür kaynaklarının da katkısıyla yazılmıştır. Çalışmada Bahâîlikten, Rıza Şah dönemi ve reformlarından, kurulan yeni hükümette Bahâîlerin katkısından ve yönetim üzerindeki etkisinden bahsedilmiştir. Türkçe literatürde oldukça geniş bir alanda bahsedilen Bahâîlik inanışı, genellikle bu inanışın tarihçesi, görüşleri ve kurallarından oluşan bir düzende işlenmiştir. Bahâîlerin siyasi kolları ve Rıza Şah dönemindeki faaliyetlerinin eksikliği Türkçe literatürde tespit edilerek bunun üzerine bir çalışma yapılmıştır.