Balkanski čardaš: Ples mađarske spoljne politike

Abstract

U sklopu sveukupnog bavljenja demokratskim nazadovanjem u Mađarskoj otkako je stranka Viktora Orbana, Fides, ponovo preuzela vlast 2010. godine, brojni međunarodni posmatrači izrazili su zabrinutost zbog povećanja uticaja Mađarske na Zapadnom Balkanu. Konkretno, mnogi strahuju da bi Orbanova Mađarska svojim pojačanim mešanjem u događaje na Zapadnom Balkanu mogla da proširi svoj neliberalni uticaj na čitav region, kako bi kasnije potkopala i širu politiku Evropske unije. Proces koji je doveo do imenovanja Olivera Varheljija (mađarskog diplomate bliskog Orbanu) na mesto Evropskog komesara za susedstvo i proširenje izazvao je 2019. godine salvu kritika. Iako je taj događaj nakratko privukao pažnju evropskih medija, pitanje mađarskog uticaja u regionu Zapadnog Balkana brzo je nestalo iz žiže javnosti. Osim nekoliko izuzetaka i par novinarskih napisa (koji će se u ovoj studiji obilato citirati), pokušaja da se analizira i objasni mađarska spoljna i trgovinska politika na Zapadnom Balkanu ima veoma malo. Ovaj rad je jedan od tek nekoliko sveobuhvatnih pokušaja da se objasne mađarska politika i njena uključenost u Zapadni Balkan, što ćemo nastojati da učinimo postavljanjem sledećih pitanja: Koji to interesi i strateška pitanja pokreću mađarsku spoljnu i trgovinsku politiku u regionu? Koji su prioriteti njene spoljne politike i koji instrumenti su joj na raspolaganju kada je u pitanju ovaj region? Da li Orbanovu politiku na Zapadnom Balkanu karakteriše potpuni diskontinuitet u odnosu na prethodnu mađarsku spoljnu politiku u regionu? Ko formuliše spoljnopolitičke prioritete u Mađarskoj i kakav je odnos između formalnih i neformalnih aktera u ovom procesu? Koji ekonomski interesi oblikuju mađarsku spoljnu politiku prema regionu? Koliko se mađarska spoljna politika u regionu promenila zbog rata u Ukrajini? Kako bi se odgovorilo na ova pitanja, rad je podeljen u četiri glavna dela. Prvi se bavi spoljnopolitičkom strategijom Mađarske u regionu. Drugi, u formi studije slučaja, istražuje efekte Orbanove politike prema manjinama u autonomnoj pokrajini Vojvodini (na mađarskom: Vajdaság). U trećem se istražuje mađarska regionalna medijska imperija, dok se četvrti fokusira na ekonomske pokretače mađarskog pristupa regionu.