Bilgi-İktidar İlişkisi Çerçevesinde Akademide Kariyer ve Verimlilik Söylemi Üzerine Niteliksel Bir Değerlendirme

Abstract

Türkiye’de 1980 döneminden bu yana etkili olan neo-liberal politikalar; üniversite ve akademinin yapı, koşul ve işleyişinde iktisadi, politik ve sosyo-kültürel bir dönüşümü beraberinde getirmektedir. Piyasanın talepleriyle uzlaşan “verimlilik stratejileri”, “girişimcilik kültürü”, “kalite standartları”, “performans kriterleri” gibi faktörler, bir arz-talep ilişkisi çerçevesinde konumlandırılarak serbest pazar ekonomisi ve özelleştirme vurgularıyla akademide meşruiyet kazanmakta ve yeniden üretilmektedir. Bunun sonucunda neo-liberal ilişkilerin doğallaştığı ve eleştirel söylem ve üretim süreçlerinin “marjinal” olarak değerlendirildiği bir kurum-mekan ve bir pratik-işleyiş olarak akademinin her alanında yer bulan bu meşru bilgi-iktidar ilişkilerini tartışmaya açmak önem kazanmaktadır. Özgür düşünce toplulukları olarak özgün koşullarını eleştirel sorgulama, araştırma ve bilimsel özerklik söylemi ekseninde oluşturan akademiye dönük özdüşünümsel bir bakış açısına da bu kapsamda ihtiyaç duyulmaktadır. Kapitalizmin verimlilik yaklaşımı yoluyla ve öğretim üyeleri/elemanları üzerinde örtük olarak kurulan iktidar biçimlerinin üniversitelerde nasıl oluştuğu ve yeniden üretildiğini inceleyen bu çalışma, araştırma görevlilerinin bilgi-iktidar ilişkisi bağlamında akademik kariyer ve akademik verimlilik konusundaki değerlendirmelerine yönelik niteliksel bir değerlendirme sunmayı amaçlamaktadır. Bu kapsamda belirlenen devlet ve vakıf üniversitelerinde farklı demografik özellikler, çalışma koşulları ve deneyime sahip 12 araştırma görevlisi ile niteliksel araştırma yöntemi kapsamında yarı-yapılandırılmış mülakatlar gerçekleştirilmiştir. Elde edilen bulgular doğrultusunda, araştırma görevlilerinin kariyer ve verimlilik söyleminin; akademinin çalışma koşulları ile iç içe geçen neo-liberal ve yapısal koşullarla yakından ilişkili olduğu görülmüştür.