Bilim merkezlerine düzenek seçimi için çok amaçlı çok boyutlu bir sırt çantası modeli

Abstract

Bilim Merkezleri kendilerinden beklenen görevleri içerilerinde bulundurdukları sergi ve düzenekler aracılığıyla gerçekleştirmektedir. Bir Bilim Merkezinde kuruluş aşamasındaki düzeneklerin seçimi sağlanacak toplumsal yarar üzerinde doğrudan etkilidir. Sözü edilen sergi, düzenek ve benzeri donanımların seçimi ise elde edilmek istenen yarar doğrultusunda, merkezin hedefleri ve ziyaretçi profili göz önünde tutularak; mekan sınırlamaları ve bütçe kısıtları altında yapılmaktadır. Literatürde müze ve bilim merkezlerinin sergilerini oluşturmak için, sergi düzeneği seçimine ilişkin bir matematiksel yaklaşım yer almamaktadır. Literatürde bulunan çalışmalar incelendiğinde bir müzede veya bilim merkezinde sergi oluşturmak için sezgisel yöntemlerin kullanıldığı ve özellikle küratörlerin deneyimlerinden yararlanıldığı görülmektedir. Bir bilim merkezi için yeni bir sergi oluşturmak, çeşitli düzeneklerden oluşturulacak bir portföyün belirli amaçları optimize etmeye yönelik olarak bir araya getirilmesi işlemi olarak bir sırt çantası problemi yapısında modellenebilir. Bu çalışmada, bilim merkezlerinde en uygun düzeneklerin seçimi için matematiksel programlama tabanlı bir yöntem önerilmektedir. Önerilen çok amaçlı ve çok boyutlu sırt çantası modeli; bilim merkezi misyonunu yüksek düzeyde destekleyen, öğreticilik düzeyi ve ilgi çekicilik düzeyi yüksek olan; buna karşılık toplam tesis alanı, satın alma bütçesi ve işletme bütçesi kısıtlarını da sağlayan düzeneklerin seçimini gerçekleştirmektedir. Modelde portföyü oluşturan düzeneklerin farklı bilim alanlarından seçilmesini sağlamak üzere bir ek kısıt da yer almaktadır.