Bi̇ngöl Zaza Köyleri̇nden Emtağ’da Kullanilan Lakaplar Üzeri̇ne Bi̇r İnceleme

Abstract

Tabiattaki bütün canlı ve cansız varlıklar hakkında bilgi edinilmesini sağlayan, duygu, düşünce, olay ve durumları ifade etmeye yarayan unsurların başında şüphesiz isimler gelmektedir. Bir milletin kültürel geçmişini ve birikimini duygu ve düşüncelerini, inanç yapısını, olaylara karşı yaklaşım tarzını yansıtan isimler bu hususta önemlidir. İsimlerin özellikle belli bir bölümünü oluşturan kişi adları dışında, bireylerin bazı özellikleri hakkında bilgi edinilmesini sağlayan unsurlar arasında lakaplar yer almaktadır. Arapça kökenli bir kelime olan lakap bir kimseye, bir aileye kendi adından ayrı olarak sonradan takılan, o kimsenin veya o ailenin bir özelliğinden kaynaklanan ad şeklinde tarif edilebilir. Tarih boyunca farklı coğrafya ve milletlerde lakap takma geleneği var olmuştur. Bu gelenek günümüze dek süregelmiştir. Her milletin kendi kültürel yapısına göre lakap verme tarzı farklıdır.Bu çalışmada, Bingöl'ün merkeze bağlı Zaza köylerinden biri olan Emtağ'da kullanılan lakaplar ele alınmıştır. Çalışma, kaynak kişiler tarafından derlenen veriler, nitel çalışma yöntemine dayanan yüz yüze görüşme tekniği neticesinde meydana gelmiştir. Dört mahallesi bulunan köyde yaklaşık olarak 30 kaynak kişi ile görüşme yapılmıştır. Çalışmanın giriş kısmında lakap ve lakap verme geleneğine ilişkin kısa bilgiler yer almaktadır. Akabinde Emtağ köyünde derlenen Zazaca lakapların özellikleri ve verilme nedenleri esas alınarak tasnifi yapılmıştır. Tespiti yapılan lakapların Türkçe anlamları "Grûba Xebate ya Vateyî" sözlüğünden ve Abdurrahman Yılmaz tarafından hazırlanan "Zazaca-Türkçe Sözlük (Genç-Bingöl Yöresi)" adlı yüksek lisans çalışmasından yararlanılarak yazılmıştır. Söz konusu lakapların veriliş sebebi, kaynak kişilerin verdiği bilgiler doğrultusunda değerlendirilmiştir.