Chinese Turkestan during the nineteenth century: A socio‐economic study

Abstract

Özet Çin bölgesinde yaşayan Türk toplulukları, 19. yüzyılda bölgedeki güç dengelerinin değişmesine bağlı olarak birçok siyasi çekişme ve isyana tanık olmuş; bu politik istikrarsızlık sürecinde Çin idaresi altında kendilerine has geleneksel yaşam tarzıyla diğer topluluklardan ayrılmışlardır. Bu çalışma 19. yüzyılda Çin bölgesinde yaşayan Türklerin tanık olduğu siyasi olayları, tarımsal üretimini, sanayisini, ticaret modellerini, vergi sistemini, parçalanmış sosyal yapısını, din algılarını, konut tiplerini, ceza uygulamalarını, eğitim sistemlerini, başlık parası geleneğini, toplumsal ve cinsel istismar olgusunu, yeme-içme alışkanlıkları ve uyuşturucu kullanımını konu edinmiş, bu uygulamalar hakkında dönemin gezginleri ve özel görevli kişilerince tutulan raporlar ve yazılan eserler temelinde açıklamalar yapılmıştır. Bu çalışmada ayrıca Çin bölgesinde yaşayan Türk toplulukları ayrı ayrı ele alınmış, yaşadıkları dönemde hangi özellikleriyle tanındıklarına değinilmiştir. Özellikle Uygurlar bu yüzyılda diğer Türk topluluklarında gerek coğrafi olarak kopuk olmaları gerekse ayrıştırıcı Çin politikaları sebebiyle Çin idaresi altında milli bir şuura kavuşamamış, kendilerini ilgilendiren önemli sosyal olaylar ve siyasi uygulamalar karşısında tepkilerini ortaya koyamamıştı. Yiyecek ve içeceklerin seyrek nüfusa fazla gelmesi, rekabet eksikliği gibi sebeplerden dolayı Türk toplulukları ülkedeki eğitim ve sağlık standartları, tarım, sanayi ve ticaretin gelişmesi konusunda kayıtsızdı.. Eğlence ve ibadetle ilgilenen halk, sosyal açıdan durgun bir görünüm sergilemişti.

L’arrière-plan historique du nationalisme ouïgour. Le Turkestan oriental des origines au XXe siècle

“…K.B. Warikoo (1985) en fait une synthèse commode (mais il ignore Grenard); et l'historien japonais Saguchi Tôru (1978) étudie habilement la vie politique du Xinjiang sous domination Qing, en résumé de ses nombreuses publications en japonais. Pour l'époque de la République, une étude, marquante par la clarté de ses détails, sur l'agriculture des oasis est due à un missionnaire catholique allemand, ayant oeuvré au Xinjiang de 1922 à 1939, comme membre de la Société du Verbe Divin (SVD ou Steyl), une congrégation allemande qui, en 1922, avait reçu le champ de mission turkestanais des mains de la Congrégation belge de Scheut (ou CICM), laquelle en avait précédemment la charge : le P. Golomb (1959), qui a opéré à partir d'Ürümchi.…”